مقدمه
احساس مسئولیت و ایفای وظایف اجتماعی لازمه زندگی و فعالیت های فردی و اجتماعی است. اولیاء و مربیان کودکان استثنایی، لازم است علی رغم نارسایی ها ی جسمی و ذهنی این کودکان، آنان را با مسئولیت های اجتماعی خود آگاه سازند. هدف نهایی از سازگاری اجتماعی کودکان استثنایی، داشتن کفایت و توان زندگی اجتماعی در جامعه است(کوزه گر،1387). لازمه تحقق چنین امری داشتن مهارتهای اجتماعی جهت سازگاری در زندگی و همچنین توان زندگی در جمع است. در کنارنقشی که الگوهای رفتاری مطلوب معلم و سایر دست اندر کاران تعلیم و تربیت و بطور کلی مدرسه و نظام آموزشی در جامعه پذیری دانش آموزان ایفا می کنند، کتاب درسی و سایر منابع آموزشی نیز تاثیری در خور توجه دارند. چرا که بیان و ارائه رفتارهای مطلوب در قالب متن، تصاویر، داستانها و غیره می تواند تسهیل کننده ی این امر خطیر باشد .
هدف اصلی از درس مهارتهای اجتماعی – اقتصادی این است که افراد علاوه برکسب دانش و مهارتهای تخصصی خود، از نظر اجتماعی نیز در وضعیت مطلوب قرار گیرند و رفتار خود را با الگوهای رفتاری و ارزش های متداول و مورد قبول جامعه وفق دهند (پدیدار و همکاران، 1386).
بدیهی است بازنگری، تحلیل، اصلاح و تجدید نظر اصولی و علمی در محتوای کتب درسی، آثار و تبعات مثبت فراوانی در برخواهد داشت که یکی از آنها ایجاد زمینه مناسب جهت رشد و ارتقاء برنامه درسی و به تبع آن، رشد و پیشرفت دانش آموزان است. علی رقم روشهای گوناگونی که در تحلیل محتوای کتب درسی وجود دارد، در این پژوهش با استفاده از تکنیکهای خوانایی، کتاب مهارتهای اجتماعی – اقتصادی سال اول دوره پیش حرفه ای (راهنمایی) گروه کم توان ذهنی مورد تحلیل، تحقیق و بررسی قرار گرفته تا میزان و سطح خوانایی کتاب از منظر (خود آموزی، آموزشی ودشواری)، محتوای کتاب بررسی شود. چرا که سادگی یا دشواری زیاد محتوای کتاب (متن، تصاویر، پرسشها) و عدم تناسب محتوا با ویژگیهای ذهنی و سطح یادگیری دانش آموزان (بالاخص برای این گروه از کودکان) می تواند بر یادگیری آنها تاثیر منفی بجا گذارد. تحقیقات نشان داده است که متن هایی که بهتر سازماندهی شده باشد و متن هایی که ساختار آنها دارای علامت دهی مناسب باشد، امکان فهمیدن، به خاطرسپاری و به کارگیری اطلاعات را افزایش می دهند و تراکم نظریات در یک متن، خواندن متن را مشکل تر می سازد. زیرا خواندن و فهمیدن یک متن بیشتر تابعی از تعداد قضیه های آن، تا تعداد کلمات آن است. یعنی زمان لازم برای خواندن متنهایی که دارای مفاهیم لغوی زیاد هستند، بیشتر و یادآوری آن نیز کمتر می باشد (یارمحمدیان، 1370). بنابرین لازم است در کنار بررسی جنبه های گوناگون محتوای کتاب ها، میزان یا سطح خوانایی آن نیز مورد تحلیل و بررسی علمی قرار گیرد. بدین منظور در این پژوهش، میزان خوانایی کتاب مهارتهای اجتماعی- اقتصادی سال اول پیش حرفه ای گروه کم توان ذهنی مورد بررسی قرار می گیرد، تا میزان تناسب محتوای کتاب(متن، تصاویر و پرسشها) مشخص گرد
بیان مساله
به اعتقاد برخی از صاحبنظران، کتاب درسی یا محتوای آموزشی به ویژه در نظامهای آموزشی متمرکز که محور مکتوب و مدون تعلیم و تربیت محسوب می شود و فعالیت ها و تجارب تربیتی دانش آموزان توسط معلم و حول محور آن سازماندهی می شود، به بررسی و تحلیل علمی نیاز دارد دارد. از جمله روشهایی که برای برنامه ریزان درسی، مولفین و تصمیم گیرندگان برنامه های درسی مفید و ضروری است، تحلیل محتوا است. این نوع تحلیل کمک می کند تا مفاهیم، اصول، نگرش ها، باورها و کلیه اجزاء مطرح شده در قالب دروس کتاب، مورد بررسی علمی قرار گرفته و با اهداف برنامه درسی مقایسه و ارزشیابی شوند (یارمحمدیان،1370).
بطور کلی می توان گفت ویژگیهای متعدد متن کتاب همچون ساختار، به هم پیوستگی و ویژگیهای محتوا بر یادگیری ناشی از خواندن تاثیر می گذارد. نظریه های موجود، یادگیری ازکتاب درسی را تابعی از خصوصیات متن و راهبردهای شناختی مورد استفاده خواننده می دانند و معتقدند که ویژگیهای متعدد متن همچون ساختار، به هم پیوستگی و ویژگیهای محتوا بر یادگیری ناشی از خواندن تاثیر می گذارد(یارمحمدیان ،1370). در پژوهش حاضربر آنیم تامیزان یا سطح خوانایی یعنی سطح دشواری محتوای کتاب که به صورت ضریب یا سطح خوانایی با استفاده از برخی تکنیکهای تحلیل محتوا (تکنیک کلوز ، روش بررسی تصاویر، روش بررسی پرسشها )مشخص می شود را تعیین نماییم.
آرامبراستر ترجمه فردانش (1372):معتقد است در تحلیل محتوای کتب درسی اغلب دو تکنیک زیر بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد
1- استفاده از فرمول های خوانایی که برای تعیین درجه پیچیدگیهای زبانی محتوا بکار می رود. فرمولهای خوانایی به تجزیه و تحلیل محتوای یک نوشته یا متن برای اندازه گیری درجه خوانایی آن می پردازد. این تجزیه و تحلیل بخصوص برکلمات، عبارتها و پاراگرافهای یک نوشته متمرکز می شود و با شمارش کلمات و جمله ها و استفاده از فرمولی خاص، میزان و درجه سختی متن را تعیین می کند. همچنین درجه تناسب نوشته ها با سن و سطح کلاسی یا سطح توانایی خواندن متن را مشخص می کند. این فرمولها انواع متعدد دارد که در ذیل تشریح خواهد شد
2- استفاده از ابزارهای فهرستی که محتوا را متوجه موارد دیگری که توسط فرمولهای خوانایی ا ندازی گیری می شود، نمی کند. پرسشهای این فهرستها نظر خواننده را به مواردی از کتاب درسی مانند به کار بردن وسایل کمک آموزشی، جهت گیریهای فرهنگی، کتاب راهنمای معلم، کیفیت کار، کیفیت مواد، هزینه ها و کیفیت نوشتار جلب می کند.
در تعیین سطح خوانایی هر متن دو نکته حائز اهمیت است:
1- مشخصات ظاهری؛ شامل اندازه، نوع حروف، فاصله خطوط، نقطه گذاری، جداول، تصاویر و نمودارهاو..........
2- سبک نوشته ها؛ به ویژه واژ ه ها، هجاهای هر واژه، طول جمله و تعداد پیامهای موجود در هر جمله ویژگیهای ظاهری موثر در خوانایی به دلیل کمی بودن، کمتر تحت تاثیر زبان و محیط خاص قرار می گیرد. ابزارهای فهرستی نمی تواند بدون آزمایش و تعیین معیارهای آن در زبان دیگر استفاده شود. براین اساس و بعلت نبود معیارهای کمی برای تعیین سطح خوانایی متون فارسی، بررسی هایی توسط پژوهشگران انجام شده تا روشهای ارزیابی خوانایی متون انگلیسی برای متون فارسی نیز تطبیق و تعدیل شود. روشهایی که تاکنون در متون فارسی بر اساس تطبیق با نوشته های فارسی مورد استفاده قرار گرفته اند، شامل روشهای زیر است.(دیانی، 1369)
1- روش فرای که روشی تصویری و نموداری است و در این روش هر قدر طول جمله کوتاه تر باشد، قدرت خوانایی آن بیشتر است.
2- روش مک لافلین که در این روش با تقسیم کلمات سه هجایی یا بیشتر بر سطح کلاسی و سطح سنی خوانایی میزان تناسب متون را برای سن خاص تعیین می کنند
3- فرمول فلش : این فرمول براساس دو عامل زبانی یعنی طول متوسط جمله و تعداد هجاهای موجود، سادگی و دشواری متون را معین می کند.
4- شاخص سطح خوانایی گانینگ این شاخص بر اساس دو عامل زبانی یعنی طول جمله وطول کلمات، سطح کلاسی متناسب متن را تعیین می کند.
5- روش کلوز: این روش بر کل نگری تاکید دارد و یک روش گشتالتی است با این روش می توان متن کتاب را از نظر آموزش و مستقل (خود آموزی) سطح فشار روانی و سطح آموزشی پی برد .(یاد آور می شویم که این روش را بعلت کاربرد در این پژوهش در ادامه با استفاده از منابع گوناگون شرح خواهیم داد).
6- روش بررسی سوالات کتاب: در این روش با استفاده از موقعیت سوال و تداوم سوالات در متن، مشخص می کند که یادگیری موثری بوقوع می پیوندد یا خیر( این روش نیز بعلت کاربرد در پژوهش حاضر بیشتر تشریح خواهد شد).
7- روش بررسی تصاویر و نمودارهای کتاب: در این روش با تحلیل تصاویر مشخص می شود که آیا تصاویر توانایی فکر کردن در فراگیر را افزایش می دهد ودارای اعتبار است یا خیر( این روش نیز تشریح خواهد شد).
8-روش دعوت به پژوهش ویلیام رومی : که در این روش، جمله های درکی را از جمله های لفظی جدا می کند و فعال یا غیر فعال بودن محتوای کتب را تعیین می کند و مشخص می کند که آیا محتوای کتاب فراگیر را به پژوهش دعوت می کند یا خیر.
9- مدل طراحی وطبقه بندی مریل که سطوح عملکردمورد انتظار از شاگرد را در پایان آموزش مشخص میکند و در سه سطح یادآوری، کاربرد و کشف و ابداع و براساس چهار عنصر حقایق، مفاهیم، روش کار و اصول و قوانین مشخص می شود (یارمحمدیان ،1377).از میان روشهای فوق الذکر در این پژوهش از روشهای کلوز، بررسی تصاویر و بررسی پرسشها استفاده شده همچنین با استفاده از پرسشنامه ای پژوهشگرساخته به بررسی نظرات دبیران پیرامون سطوح دشواری محتوای(متن، تصاویر و پرسشهای) کتاب مهارتهای اجتماعی-اقتصادی سال اول پیش حرفه ای گروه کم توان ذهنی پرداخته شده است
روش خوانایی کلوز: این روش برای ارزیابی میزان دشواری درک نوشته ها است. تا قبل از اینکه ارزیابی میزان خوانایی متون توسط تیلور (1953 ) با عنوان ارزیابی خوانایی کلوز توسعه داده شود، محققان میزان دشواری درک متون را با ساختن تستهای کامل کردنی یا چند گزینه ای بر روی مجموعه ای از متون انجام می دادند و میانگین و درصد جوابهای درست را تعیین می کردند. بعدها با ابداع روش کلوز، برای ارزیابی دشواری متون روش بهتری ابداع شد. تحقیقات و استدلالهایی که در مورد آزمون خوانایی کلوز انجام شده خیلی از پژوهشگران را به این نتیجه رسانده که روش کلوز موثرترین روش اندازه گیری خوانایی است. این تکنیک به روشهای گوناگونی اجراء می شود، اما در همه آنها هدف تعیین میزان دشواری متون است. از جمله این روشها روش وارویک الی است که به شرح ذیل است،
1-انتخاب دو یاسه پاراگراف از متن درسی که حداقل هر کدام 100 کلمه باشد،2- جمله اول را کامل نوشته و بعد از جمله اول هر پنج کلمه یک کلمه حذف می شود، 3- در این متن بجای کلمه حذف شده جاهای خالی با طول یکسان گذاشته می شود تا حدس زدن شانسی را کم کند، 4- این تستها را به افراد می دهیم تا جاهای خالی را با کلمات حذف شده بنویسند، 5- پاسخها بر این اساس نمره داده می شود که فقط کلماتی که کاملا صحیح نوشته شده قبول است، 6- اگر 40 تا 45درصد جوابها صحیح بود نشان دهنده این است که مطالب در حد فهم آنها است، 7-از کلمات حذف شده باید یک پنجم اسم باشد، 8- آزمون باید محدودیت زمانی نداشته باشد(بورموث ،1962).
به عبارتی آزمون خوانایی کلوز عبارت است از حذف پنجمین کلمه از هر جمله (غیر از جمله اول) و جایگزین کردن خطوط یا فاصله، به جای کلمه حذف شده. این آزمون در متونی استفاده می شود که قبلا توسط دانش آموزان خوانده نشده است. دانش آموزان باید فکر کنند که به جای کلمه حذف شده از جمله چه کلمه ای را بنویسند. سطح دشواری متن عبارت است از میانگین درصد جوابهای صحیح دانش آموزان که در جاهای خالی نوشته اند.پنج فرم از این آزمون را می توان ساخت به این شکل که پس از نوشتن جمله اول بدون هیچ تغییر و حذف کلمه در فرم یک کلمات،11، 6 ،1،.......ودرفرم دو کلمات12،7،2 ،....... و به همین ترتیب تا فرم 5 .،حذف می شوند (بورموث،1967) . این آزمون، آزمون معتبری است و همانطور که در فصل 3 مشاهده می نمایید همبستگی بالایی بین آزمونهای استاندارد و سنتی با آزمون خوانایی کلوز مشاهده شده است. سالهاست که این آزمون ساخته و مورد استفاده قرار گرفته است اما در این زمینه در منابع فارسی متاسفانه بنظر می رسد تحقیقات اندکی وجود داشته باشد که باید مد نظر پژوهشگران و علاقمندان قرار گیرد .با این روش می توان به سطوح متن کتابها و نوشته ها از منظر آموزشی، خود آموزی و دشواری (فشار روانی) پی برد.
مراحل این روش عبارت است از :
- انتخاب چند متن از قسمتهای مختلف کتاب(قسمتهایی که فراگیران هنوز آن را نخوانده اند)
- اولین جمله هر متن را بصورت اولیه خودش بدون تغییر می نویسیم
- پنجمین کلمه هر یک از متن ها را حذف می کنیم و جای آن نقطه چین می گذاریم (تعداد جاهای خالی 1ز20،25،50،75،100 کلمه قابل تغییر است اما 50 کلمه مناسب تر است)
-متن های انتخاب شده را به دانش آموزان مورد نظر می دهیم تا مناسب ترین کلمه را در جای خالی بنویسند
- تصحیح جوابها وتبدیل به درصد و قضاوت در مورد آنها بر اساس معیارهای این روش که درصدهای40-0نشان دهنده دشواری متن، 60-40 ، آموزشی بودن متن و100-60 خود آموز بودن متن است .
*تذکر: این روش از کلاس دوم به بالا تر قابل اجراءاست (یارمحمدیان،1377).
روش بررسی خوانایی سوالات کتاب: در این روش در ابتدا نوع سوالات مشخص می شود . بطور کلی دونوع سوال وجود دارد؛
1- سوالاتی که در متن کتاب وجود دارند
2- سوالاتی که در آخر هر فصل یا بخش قرار دارند
درروش بررسی سوالات متن باید به موارد زیر توجه کرد
الف- موقعیت سوالات: منظور از موقعیت سوالات این است که آیا فراوانی سوال بیشتر در آخر پاراگراف، وسط یا اول پاراگراف است .که درصد هر کدام رامشخص می کنند. تحقیقات نشان داده است که اگر بیشتر فراوانی سوالات در آخر پاراگراف باشد یادگیری موثرتری بوقوع می پیوندد. و اولویت به ترتیب آخر، وسط و اول پاراگراف است .
ب- از لحاظ تداوم سوالات متن: فاصله ای که بین دوسوال در متن وجود دارد، مهم است و از نظر تعداد جملات بین سوالات جای بحث است .اگرفاصله بین سوالات به شکل میانی یعنی 5،10،15 جمله باشد یادگیری موثر بوقوع می پیوندد در اینجا نیز اولویت به ترتیب 5جمله 10جمله و15جمله است و اگرفاصله از5جمله کمتریااز15جمله بیشتر باشد یادگیری کمترخواهد بود (یارمحمدیان، 1377 ).
برای بررسی تصاویر مراحل زیر انجام می شود.الف- انتخاب 20 تصویراز قسمتهای مختلف کتاب، ب- تجزیه و تحلیل تصاویر به شکل زیر :aتصاویر ونمودارهایی که فقط به منظور توضیح و نشان دادن مطلب به کار رفته b-تصاویر و نمودارهایی که فراگیر آنرا تعبیر و تفسیر می کند c-تصاویری که جزءهیچکدام از این دو نوع نیست. بعد از تعیین تعداد و نوع تصاویر مقدار iرا که از ، بدست می آوریم اگر مقدار i چیزی نزدیک به 4/0یا بیشتر تا 1 باشد این تصاویر توانایی فکرکردن درفراگیر را افزایش می دهد وخوب است و اگر از4/0کمترباشد تصویرربطی به آموزش نداشته و فاقد اعتبار است(یارمحمدیان، 1370).
اهمیت و ضرورت پژوهش
بهره وری در زمینه سرمایه های اقتصادی و انسانی از ضروریات دنیای امروز و از نشانه های رشد یافتگی جوامع انسانی است. یکی از روشهای اساسی در افزایش بهره وری و تسریع رشد یافتگی فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی، اعتلاء کیفیت نیروی انسانی است که این ارتقاء و تکامل به مدد تعلیم و تربیت فعال، پویا و سازنده امکان پذیر است. چنین امکانی هنگامی فراهم می گردد که دست اندرکاران نظام آموزشی جهت دستیابی به این امر مهم به برنامه ریزی سنجیده آموزشی و درسی اقدام نمایند و محتوای برنامه های درسی در برگیرنده اساسی ترین خط مشی های اجرایی برای نیل به اهداف تعلیم و تربیت باشد(تقی پور ظهیر،1385).
از نشانه های آموزش و پرورش پویا، انطباق و انعطاف پذیری نسبت به تغییرات و پیشرفتهای علمی و فن آوری روز و موفقیت در ایجاد تغییرات اصولی در نظام و ساختار آموزشی است. سالیانی است که از برخوردهای نامناسب نسبت به افرادی که دارای معلولیت بودند می گذرد. زمانی که به زنجیر کشیدن، کشتن، نازا کردن، برچسب زدن و نام های نامناسب، جداسازی از جامعه ، دوری از آنها و محرومیت از حقوق اجتماعی، برخوردی عادی نسبت به افرادی بود که دچار معلولیتهایی بودند (رابینسون ورابینسون ،1975 ترجمه ماهر،1370). به طور مثال در اوایل قرن بیستم توجه به اصلاح نژاد بشر مورد توجه قرار گرفت و بر این نکته تاکید شد که90% عقب ماندگیهای ذهنی به علت عوامل ارثی است. لذا موضوع عقیم کردن عقب مانده ها بر سر زبانها افتاد و تا سال 1955 در 28 ایالت امریکا بخش اصلاح نژاد انجمن زاد و ولد امریکا، نازا کردن عقب مانده ها را بصورت قانون در آورد یا در آلمان نازی کشتن آنها را مجاز می دانستند(میلانی فر، 1384)، تا امروز که جوامع جهانی برنامه آموزش در کلاسهای فراگیر و محیط با حداقل محدودیت، عادی سازی وتلفیق ویکپارچه سازی را در برنامه های آموزشی آنها قرار داده، بجای کاربرد اصطلاحاتی چون الینه (بیگانه) مجانین، دیوانه، مجنون و.... (میلانی فر،1384وسعیدی،1383) اصطلاحات متعادل تری چون کودک استثنایی، کودک عقب مانده ذهنی، کودک با نیازهای ویژه و..... را قرار داده و بنا را بر آموزش با حداقل محدودیت و بجای جدا سازی، تلفیق سرلوحه آموزش و پرورش آنها قرار گرفته است. اینک جامعه ما نیز برای بهره مندی بهینه از آموزش و پرورش به تمهیدات ویژه ای نیازمند است تا گروهی از افراد اجتماع را که در خطر حذف از جریان آموزش و پرورش و جامعه هستند را به حقوق مسلمشان که بهره مندی از آموزش عمومی و رایگان است برساند. متخصصین این گروه معتقدند، توانمند سازی همه افراد بشر از جمله افراد دچار ناتوانی، برای شکوفایی استعدادهایشان و بهره مندی از آموزش با کیفیت ازضروریات آموزش و پرورش در دنیای امروز است (سعیدی، 1383 ).
نخستین گام جهت ایجاد امکان تحقق این هدف، انتخاب محتوای آموزشی مناسب و مطلوب است. چون هدفها بوسیله محتوا تامین می شوند، توجه به انتخاب محتوا همیشه بعنوان یک عنصر مهم برنامه ریزی درسی در نظر بوده است. کتاب درسی یکی از مواد آموزشی است و نقش مهم و اساسی درتامین اهداف آموزشی و پرورشی ایفا می کند. در نظام های آموزشی متمرکز، کتاب درسی بعنوان محصول فرایند برنامه ریزی درسی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. لذا هر گونه تصمیم در خصوص عناصر اصلی برنامه درسی ، در کتاب درسی نیز باید نمود داشته باشد (ملکی ،1380(.
کتاب مهارتهای اجتماعی – اقتصادی کتابی است هما نطور که در مقدمه آن آمده است در جهت تامین نیازهای دانش آموزان با نیازهای ویژه که از اهداف و وظایف اصلی سازمان آموزش و پرورش استثنایی است، طراحی شده است(پدیداروهمکاران، 1386) و توجه به آموزش وپرورش کودکان و دانش آموزان استثنایی، بویژه کودکان کم توان ذهنی از نشانه های پیشرفت و غنای فرهنگ و نظام آموزش و پرورش هر جامعه محسوب می گردد. درجوامع مختلف، چگونگی برخورد و نگرش انسانها به افراد کم توان ذهنی بستگی به شرایط و آگاهیهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، مذهبی و اخلاقی مردم آن جامعه دارد. به همین جهت تهیه و تدوین محتوای آموزشی و کتب درسی که بتواند جوابگوی نیازهای ناشی از تحولات سریع علمی و تکنولوژی و اقتصادی، اجتماعی و شغلی آنها جهت ورود به جامعه گردد از ضروریات امروزی جامعه ما می باشد(سازمان آموزش و پرورش استثنایی،1386).
تعاریف
الف ) تعاریف مفهومی
تحلیل : عبارت است بیرون کشیدن و مشخص کردن طبقات معینی از صفات اشیاء یا موجودات به قصد تعمیم و گروه بندی آنها(تقی پور ظهیر،1385). به طور کلی مفهوم بودن مبتنی بر کاهش اساسی در چند گانگی برداشت های ذهنی است، به عبارتی هرگاه به قصد کاستن از پیچیدگی های موجود خصوصیات مشترک و معینی از اشیاء را انتخاب کنیم و سایر صفات را نادیده بگیریم تحلیل انجام شده است.
محتوا: عبارت است از مجموعه مفاهیم، اصول، ارزشها و گرایشهایی که از سوی برنامه ریزان و به قصد تحقق اهداف انتخاب و سازماندهی می شود(ملکی ،1385(. همچنین می توان گفت محتوا درواقع اصطلاح ویژه دانش است و عبارت است از خلاصه ای از حقایق، مفاهیم، تعمیم ها، اصول و نظریه های مشابه با دانش منظم و سازمان یافته(ارنشتاین وهانکینز ،ترجمه احقر،1384). بطور کلی محتوا تمام آنچه که به دانش آموزان در قالب کتاب درسی و سایر منابع ارائه می شود تا فراگیر آن مطالب را در ذهن خود سازمان بندی کند و یاد بگیرد،گفته می شود
تحلیل محتوا : برلسن تحلیل محتوا را چنین تعریف کرده است، یک روش پژوهش علمی برای توصیف عینی، منظم و کمی محتوای ظاهری ارتباطات است (لورنس،ترجمه یمینی دوزی و آشتیانی، 1374) همچنین بارکوس معتقد است که تحلیل محتوا به معنای تحلیل علمی پیامهای ارتباطی است از نظر وی این روش کاملا علمی است و با وجود جامع بودن از نظر ماهیت نیازمند تحلیل منظم و دقیق است(هولستی ،ترجمه سالارزاده امیری، 1373) تحلیل محتوا به ما کمک می کند تا مفاهیم و مطالب ارائه شده در قالب دروس را مورد بررسی و تحلیل علمی قرار دهیم و آن را با اهداف در نظر گرفته شده مقایسه و ارزشیابی کنیم و پیامهای موجود در آن را بررسی تحلیل نماییم.
سطح خوانایی: عبارت است از 1-مشخص کردن ویژگیهای ظاهری شامل اندازه و نوع حروف، فاصله خطوط، نقطه گذاری، جداول، تصاویر و نمودارها 2- سبک نوشته ها به ویژه واژه ها، هجاهای موجود در هر واژه و تعداد پیامهای موجود در هر جمله (یارمحمدیان، 1370).
مهارتهای اجتماعی – اقتصادی: یعنی مهارتهایی که افراد مختلف خصوصا کودکان کم توان ذهنی بتوانند با یادگیری آن، علاوه بر کسب دانش و مهارت تخصصی ، از نظر اجتماعی در وضعیت مطلوب قرار گرفته و رفتار خود را با الگوهای رفتاری و ارزشهای متداول و مورد احترام جامعه وفق دهند (پدیدار وهمکاران،1386).بعبارتی آموزش مهارتهای اجتماعی-اقتصادی: شامل آموزش موقعیتها و مکانهای اجتماعی و شناخت رفتارهای مناسب در موقعیتها و زمان های خاص و آشنایی با مهارتها و مفاهیم ساده مالی و شغلی و مشاغل عمومی و محلی است(پدیدار وهمکاران، 1386)
کم توان ذهنی : تعریف انجمن امریکایی عقب ماندگی ذهنی (A.A.M.R)عقب ماندگی ذهنی ناظر است بر عملکرد عمومی هوش که بطور معنادار پایین تر از حد متوسط است و بطور همزمان همراه با نواقصی در رفتار سازشی فرد است که در طی دوران رشد و تحول ظاهر می شود (رابینسون ورابینسون، 1975، ترجمه ماهر،1375 ). بعبارتی فرد ی را عقب مانده ذهنی می نامند که 1-در آزمونهای هوشی عملکردی پایین تر از میانگین (دو انحراف معیار)داشته باشد 2- دارای نواقص اساسی در رفتار سازشی باشد 3- این نواقص در طول دوران رشد و تحول نمود یابد نه در اثر حادثه ای در وضعیت کنونی فرد (مثلا ضربه مغزی شدید در اثر تصادف) (رابینسون ورابینسون،1975،ترجمه ماهر،1370).
دانش آموز با نیازهای ویژه : دانش آموزانی که به سبب نارسایی جسمانی، ذهنی، روانشناختی، هیجانی یا اجتماعی در زمینه یادگیری و سازگاری با محیط دارای مشکلاتی هستند که شامل دانش آموزان کم توان ذهنی، آسیب دیده بینایی، آسیب دیده شنوایی، معلولین جسمی حرکتی و چند معلولیتی می شوند و امکان ادامه تحصیل در مدارس عادی را ندارند. (سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور، 1386 ). در منابع مختلف اصطلاحات گوناگونی بکار برده شده مانند کودکان استثنایی، (مکوند حسینی1382، میلانی فر،1384 و افروز1377 ) کودکان معلول (میلانی فر،1384)و ......امادر جدید ترین تعابیر این کودکان را کودکان با نیازهای ویژه (مک کانکی، ترجمه سعیدی، 1383 و سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور،1386) می نامند.
ب ) تعاریف عملیاتی
سطح خوانایی : در پژوهش حاضر سطح خوانایی یعنی سطح دشواری محتوای کتاب که به صورت ضریب یا سطح خوانایی با استفاده از برخی تکنیکهای تحلیل محتوا یعنی استفاده از تکنیک کلوز، روش بررسی تصاویر، روش بررسی پرسشها مشخص می شود.
محتوا : در این پژوهش محتوا شامل متن ،تصاویر و پرسشهایی کتاب مهارتهای اجتماعی-اقتصادی سال اول پیش حرفه ای ویژه دانش آموزان کم توان ذهنی تالیف سال 1386 می باشد
دانش آموزان کم توان ذهنی : در پژوهش حاضر دانش آموزان کم توان ذهنی شامل کلیه دانش آموزان مشغول به تحصیل در مدارس دوره پیش حرفه ای ویژه دانش آموزان کم توان ذهنی کم توان ذهنی در نواحی چهارگانه شهر شیرازکه بر اساس آزمون سنجش تحصیلی مقدماتی و سنجش تخصصی قبل از شروع پایه اول ابتدایی در مدارس ویژه کم توان ذهنی جای گرفته اند
دوره پیش حرفه ای: در پژوهش حاضر شامل کلیه دانش آموزان کم توان ذهنی که در دوره سه ساله (راهنمایی) با گذراندن 72 واحد وارد مقطع مهارتها(متوسطه حرفه ای ) خواهند شد.
تکنیک کلوز: در پژوهش حاضر روشی که جهت محاسبه سطح خوانایی متن کتاب مهارتهای اجتماعی-اقتصادی سال اول پیش حرفه ای بکار رفته است.
اهداف پژوهش
الف) هدف کلی
تعیین سطح خوانایی محتوای (متن،تصاویر،پرسشها)کتاب مهارتهای اجتماعی –اقتصادی پایه اول پیش حرفه ای دانش آموزان کم توان ذهنی با استفاده از تکنیک های خوانایی ونظرات دبیران این پایه
ب) اهداف ویژه
1-تعیین سطح خوانایی(خودآموز، آموزشی ودشوار) متن کتاب مهارتهای اجتماعی – اقتصادی پایه اول پیش حرفه ای دانش آموزان کم توان ذهنی
2-تعیین میزان خوانایی(خوب یا معتبر وفاقد اعتبار) تصاویرکتاب مهارتهای اجتماعی – اقتصادی پایه اول پیش حرفه ای دانش آموزان کم توان ذهنی
3- تعیین میزان خوانایی (موثریاغیرموثربودن )پرسشهای کتاب مهارتهای اجتماعی – اقتصادی پایه اول پیش حرفه ای دانش آموزان کم توان ذهنی
4-تعیین سطح خوانایی(خودآموز، آموزشی ودشوار) متن کتاب مهارتهای اجتماعی –اقتصادی پایه اول پیش حرفه ای دانش آموزان کم توان ذهنی از دیدگاه دبیران این درس
5-تعیین سطح خوانایی(خودآموز، آموزشی ودشوار) تصاویرکتاب مهارتهای اجتماعی –اقتصادی پایه اول پیش حرفه ای دانش آموزان کم توان ذهنی از دیدگاه دبیران این درس
6- تعیین سطح خوانایی(خودآموز، آموزشی ودشوار) پرسشهای کتاب مهارتهای اجتماعی –اقتصادی پایه اول پیش حرفه ای دانش آموزان کم توان ذهنی از دیدگاه دبیران این درس.
سوالات تحقیق
الف) سوال اصلی
محتوای (متن ،سوالات،تصاویر) کتاب مهارتهای اجتماعی –اقتصادی سال اول پیش حرفه ای دانش آموزان کم توان ذهنی در چه سطحی از خوانایی قرار دارد؟
ب) سوالات فرعی
1-متن کتاب مهارتهای اجتماعی –اقتصادی سال اول پیش حرفه ای دانش آموزان کم توان ذهنی در چه سطحی از خوانایی قرار دارد؟
2-تصاویر کتاب مهارتهای اجتماعی –اقتصادی سال اول پیش حرفه ای دانش آموزان کم توان ذهنی تاچه میزان از خوانایی برخوردار است؟
3-پرسشهای کتاب مهارتهای اجتماعی–اقتصادی سال اول پیش¬حرفه¬ای دانش¬آموزان کم¬توان ذهنی تاچه میزان از خوانایی برخوردار است؟
4-از دیدگاه دبیران ،متن کتاب مهارتهای اجتماعی-اقتصادی سال اول پیش حرفه ای، دانش آموزان کم توان ذهنی در چه سطحی ازخوانایی(خودآموز، آموزشی ودشوار) است؟
5-از دیدگاه دبیران ،تصاویر کتاب مهارتهای اجتماعی-اقتصادی سال اول پیش حرفه ای، دانش آموزان کم توان ذهنی در چه سطحی ازخوانایی(خودآموز، آموزشی ودشوار) است؟
6-از دیدگاه دبیران ،پرسشهای کتاب مهارتهای اجتماعی-اقتصادی سال اول پیش حرفه ای، دانش آموزان کم توان ذهنی در چه سطحی ازخوانایی(خودآموز، آموزشی ودشوار) است؟
روش پژوهش
در پژوهش حاضر، جهت برخورداری از نتایج مطلوب دو روش مورد استفاده قرار گرفته است. در این پژوهش تلفیقی از روش توصیفی از نوع پیمایشی و تحلیل محتوا استفاده شده است که این روشهاعبارتند از:
1- روش تحقیق به شیوه پیمایشی : که با استفاده از پرسشنامه، به بررسی نظرات دبیران کتاب مهارتهای اجتماعی- اقتصادی پیرامون سطوح دشواری محتوای کتاب مهارتهای اجتماعی اقتصادی سال اول پیش حرفه ای ویژه دانش آموزان کم توان ذهنی پرداخته شده. این پرسشنامه، پژوهشگر ساخته و در مقیاس لیکرت است .
2- روش تحلیل محتوای کمی با استفاده از تکنیکهای تحلیل محتوا:که در این مورد ازتکنیکهای خوانایی استفاده شده که از بین این تکنیکها، با استفاده از روش خوانایی کلوز، روش بررسی تصاویر و روش بررسی پرسشها به تحلیل محتوای کتاب(متن،تصاویر وپرسشها) مهارتهای اجتماعی- اقتصادی پرداخته شده است.
جامعه مورد مطالعه
1- کل محتوای(متن،تصاویر و پرسشهای)کتاب مهارتهای اجتماعی- اقتصادی سال اول پیش حرفه ای ویژه دانش آموزان کم توان ذهنی که شامل 167 صفحه و با کد6/152 توسط سازمان تالیف و بررسی کتب درسی مدیریت آموزش و پرورش استثنایی کشور در سال 1386 تالیف شده است.
2- دبیران زن و مرد درس مهارتهای اجتماعی-اقتصادی سال اول پیش حرفه ای استان فارس که در مجموع در 6مرکز در نواحی 4گانه شهر شیراز و 26 مرکز در شهرستانها 32 دبیر در سال تحصیلی 1388-1387 مشغول به تدریس این درس می باشند.
3- دانش آموزان دختر و پسر سال اول پیش حرفه ای نواحی چهار گانه شهر شیراز که در مجموع در 6 مرکز پیش حرفه ای، 115 دانش آموز سال اول پیش حرفه ای بعنوان جامعه آماری پژوهش بودند.
روشهای نمونه گیری
در این پژوهش در موارد مختلف، از روشهای نمونه¬گیری مختلف استفاده شد که عبارتند از:
1- متن کتاب: که این نمونه گیری بصورت نمونه گیری هدفمند بود. چون باید دروسی انتخاب می شد که تدریس نشده باشد از نمونه گیری هدفمند استفاده شد و کل دروس نیمه دوم کتاب بعنوان نمونه انتخاب شد
2- تصاویر کتاب: که جهت نمونه گیری از تصاویر کتاب از نمونه گیری تصادفی سیستماتیک استفاده شد، بدین صورت که 20 تصویر از تصاویر کتاب به صورت نمونه گیری سیستماتیک انتخاب گردید.
3- پرسشهای کتاب: جهت دقت بیشتر و با توجه به کم بودن پرسشهای کتاب ، کل پرسشهای کتاب مهارتهای اجتماعی-اقتصادی سال اول پیش حرفه ای بعنوان نمونه انتخاب گردید.
4- نمونه گیری از دانش آموزان : بعلت کمی حجم جامعه یعنی دانش آموزان کم توان ذهنی مقطع پیش حرفه ای شهر شیراز و جهت دقت بیشتر، کلیه دانش آموزان سال اول پیش حرفه ای شهر شیرازگه تعداد آنها 115نفر بود بعنوان نمونه انتخاب گردید
5- نمونه گیری از دبیران:که بعلت کمی حجم جامعه و دقت بیشتر در پژوهش حاضر، کل دبیران درس مهارتهای اجتماعی-اقتصادی سال اول پیش حرفه ای استان فارس که تعداد آنها 32 نفر بود بعنوان نمونه انتخاب گردید.
ابزارهای پژوهش
1- ابزار اول: آزمون خوانایی کلوز: جهت اجرای آزمون خوانایی کلوز از آزمونی که مرکب از 50 جای خالی که از متن کتاب مهارتهای اجتماعی-اقتصادی سال اول پیش حرفه ای تهیه شده بود استفاده گردید
2- ابزار دوم:جهت بررسی تصاویر از سیاهه تحلیل تصاویر استفاده شد که تصاویر را به سه دسته تصاویر a:تصاویر توضیحی، b:تصاویر تفسیری و c : تصاویری که جزء این دو گروه نیست تقسیم می نمود استفاده گردید
3- ابزارسوم جهت بررسی پرسشها کتاب: از سیاهه ای که جهت تجزیه وتحلیل پرسشها بود استفاده گردید در این سیاهه علاوه برشماره صفحاتی که پرسشها از آن انتخاب شده در دو ستون دیگر موقعیت سوالات در متن که بصورت اول، وسط یا آخر پاراگراف تعیین و در ستون دیگر تداوم سوالات در متن مشخص شد، بدین صورت که بین هر سوال با سوال بعد چند جمله فاصله است و در این سیاهه جهت تحلیل درج گردید
4-ابزار چهارم پرسشنامه سنجش نظرات دبیران:جهت سنجش نظرات دبیران یک پرسشنامه تهیه گردید. این پرسشنامه پژوهشگر ساخته و در مقیاس لیکرت بود که مرکب از 37 سوال بود و بمنظور سنجش نظرات دبیران در مورد خوانایی کتاب مهارتهای اجتماعی - اقتصادی سال اول پیش حرفه ای گروه کم توان ذهنی تهیه شده بود.
روایی و پایایی ابزار اول (آزمون خوانایی کلوز) :جهت تعیین روایی آزمون کلوز از روایی محتوایی استفاده گردیدهمچنین با نظر سنجی از 12 تن از دبیران این درس میزان تناسب آزمون خوانایی با محتوای کتاب در سطح قابل قبولی گزارش شد. همچنین در تحقیقات گوناگون خارج از کشور برای تعیین روایی آزمون خوانایی کلوز از روایی ملاکی نیزاستفاده شده است که با تعیین میزان همبستگی با آزمونهای استاندارد و سایر آزمونهای خواندن مشخص می شود و همانطور که در سطور بعد و جدول(1-1) مشاهده می شود، همبستگی قابل قبولی بین آزمون کلوز و سایر آزمونهای خواندن مشاهده می شود. اولین کسی که به مطالعه اعتبار آزمون کلوز با آزمونهای سنتی در ک مطلب پرداخت تایلور (1952) بود وی ضریب همبستگی 76/0را بدست آورد .جنکینز (1957) این آزمون را در مقطع متوسطه بکار برد و ضریب همبستگی 82/0را گزارش نمود و بورموث (1962)این آزمون را برای مقطع ابتدایی استفاده کرد و ضریب همبستگی بین دامنه73/0 تا 84/0 را در دروس این مقطع گزارش کرد و فریدمن (1964)آزمون خوانایی کلوز را در بین دانشجویان کالج بکار برد و میزان اعتبار آن را با آزمون درک مطلب بررسی نمود و بین لغات و آزمون کلوز ضریب همبستگی63/0تا 83/0و در آزمون خواندن 71/0تا 87/0 رابدست آورد.(نقل از بورموث، 1966)
جدول 1
پایایی آزمون کلوز: از ویزگی های این آزمون این است که پاسخهای آن عینی است. لذا دارای پایایی قابل قبولی است. همچنین در تحقیقات خارج از کشور جهت بالا بردن پایایی آزمون کلوز پیشنهاداتی شده بود که در پژوهش حاضربرای بالا بردن پایایی این آزمون این دستورالعملها به کار گرفته شده. گالانت (1964) دریافت که پایایی آزمون کلوز هنگامی که این آزمون برای سنین اول مدرسه بکار رود کاهش می یابد(به نقل ازبورموث،1966) چون دانش آموزان نمونه در پژوهش حاضر درمقطع راهنمایی هستند این مشکل به خودی خود مرتفع شده است. همچنین وقتی آزمون کلوز برای اندازه گیری توان نسبی در برخی از موضوعات بکار رود پایایی آن کم می شود(به نقل ازبورموث،1966) بدین منظور در پژوهش حاضر، کل محتوای دروسی که به فراگیران تدریس نشده بود پوشش داده شد تا این مشکل نیز رفع شود فلچر (1959) و بورموث(1962)دریافتند که وقتی تعدادی از آیتمهای خیلی دشوار یا خیلی ساده بکار رود توانایی افتراقی آزمون کلوز کم می شود(به نقل ازبوموث،1966) و پایایی آزمون کلوز پایین می آید جهت رفع این مشکل نیز چون متون نمونه ما کل متون تدریس نشده به دانش آموزان بود پس دارای دشواری بیش از حد یا سادگی زیاد نبود، پس می توان نتیجه گرفت که از این نظر نیز پایایی آن کم نشده و آزمون دارای توانایی افتراقی خوبی بوده است.. همچنین مطالعات نشان داد که نمرات صفر و حداکثری کم می شود هنگامی که آزمون کلوز خوب اجراء شود(به حد میانگین متمایل می شود) (به نقل ازبورموث،1966). دامنه نمرات در پژوهش حاضر بین 0تا 100 متغیر بود اما تعداد نمرات حداکثری و صفر در پژوهش حاضر کم بود و نشان از اجرای مطلوب آزمون کلوزداشت. همچنین وقتی تعداد گزینه ها یا جاهای خالی در آزمون کلوز بیشتر باشد پایایی آن بیشتر است بدین منظور نیز مطلوب ترین جای خالی که پیشنهاد محققین بود یعنی 50 جای خالی بکار در پیشنهادات محققین پیشین غیر از موارد فوق پیشنهاد دیگری برای محاسبه پایایی این آزمون نشده بود و در پژوهش حاضر نیز تمام موارد فوق را که امکان کنترل داشت بکار گرفته شد تا آزمون دارای پایایی مطلوبی باشد.
جهت تعیین روایی پرسشنامه از روایی محتوایی استفاده شد.همچنین در ادامه نیز با نظر سنجی از تعدادی از دبیران این درس میزان تناسب سوالات پرسشنامه با آنچه در این پژوهش بدنبال پاسخگویی به آن بودیم یعنی سطح خوانایی متن، تصاویر و پرسشها از دید دبیران قابل قبول واکثر معتقد به زیاد و خیلی زیاد میزان تناسب بودند. جهت تعیین پایایی پرسشنامه نیز از آلفای کرونباخ استفاده شد که میزان آلفا 3/76 بدست آمد که در سطح قابل قبولی است و پرسشنامه دارای پایایی قابل قبولی می باشد.
شیوه تجزیه وتحلیل داده ها
در این پژوهش جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روشهای زیر استفاده شده است برای تجزیه وتحلیل داده های سوال اول پژوهش یعنی آزمون خوانایی کلوز از میانگین کل نمرات دانش آموزان و درصد نمرات بعنوان نمره آزمون خوانایی کلوز استفاده شده و آن را با دامنه هایی از نمرات 0تا100 مقایسه نموده و سطح خوانایی مشخص شده که در جدول (1-2)آمده است.
جدول 2
جهت تجزیه وتحلیل سوال دوم پژوهش یعنی تعیین خوانایی تصاویر از فرمول استفاده شده و نمره بدست آمده را با نمره معیار این روش که از صفر تا 1است، مقایسه شده و جهت پاسخ به سوال سوم پژوهش یعنی تعیین میزان خوانایی پرسشها از فراوانی، درصد و میانگین پرسشهای موجود استفاده نموده و بر اساس درصد و همچنین میانگین پرسشها، موقعیت و تداوم سوالات در متن مشخص شده است. جهت پاسخ به سوالات 4 تا 6 پژوهش یعنی تجزیه وتحلیل پرسشنامه نظر سنجی دبیران از آزمون تحلیل واریانس یک راهه یاF جهت تعیین سطح معناداری استفاده شده ودر ادامه نیز جهت تعیین اینکه کدام یک از سطوح از دید دبیران از اهمیت بیشتری برخوردار است از آزمون تعقیبی نیومن کلز استفاده شده است.همچنین از داده های آمار توصیفی (فراوانی و درصد )نظرات دبیران پیرامون سطوح خوانایی استفاده شد.
نتایج تجزیه وتحلیل داده ها
سوال اول:متن کتاب مهارتهای اجتماعی اقتصادی سال اول پیش حرفه ای دانش آموزان کم توان ذهنی در چه سطحی از خوانایی قرار دارد؟جهت پاسخ به این سوال پژوهش از آزمون خوانایی کلوز استفاده شد. و به تجزیه وتحلیل نمرات بصورت محاسبه میانگین کل نمرات پرداخته شد و در ادامه میانگین نمرات به درصد تبدیل شد تا نمره خوانایی متن کتاب بدست آید در این پژوهش همچنین میانگین کل نمرات دانش آموزان دختر و پسر نیز محاسبه شد که این یافته ها درجدول( 1-3) آمده است .
جدول 3
همانطور که در جدول (1-3)مشاهده می شود، درصد کل نمرات 115 دانش آموز سال اول پیش حرفه ای شهر شیراز برابر با 09/50% شده است. که با توجه به معیارهای این روش که درجدول (1-2) مشاهده شد، خوانایی متن کتاب بر اساس نمره آزمون کلوز، در سطح آموزشی قرار دارد. یعنی متن کتاب نیاز به آموزش توسط معلم دارد.تحقیقات اندکی در مورد محاسبه خوانایی کتابها با روش کلوز مشاهده شد و متاسفانه تحقیقی در مورد خوانایی کتاب فوق الذکر با روش کلوز و سایر روشها مشاهده نشد اما نتایج حاصل از تحقیقات مشاهده شده نشان می دهد که این نتیجه با نتایج یکی از دروس اجراء شده در کالج توسط موسی وکافی(1976) همخوانی دارد که میانگین آزمون خوانایی کلوز روی کتاب ولدینگ را در حد میانه گزارش نموده بودند. اما با نتایج شیران(1376) که روش کلوز را روی کتاب فارسی سوم متوسطه نظام جدید اجراء کرده بود و همچنین نتیجه اجرای این روش توسط موسی وکافی(1976)در درس تهویه هوا و استامپ به نقل از بورموث (1967) در دروس علوم وعلوم اجتماعی و هنرهای صنعتی که همگی خوانایی دروس فوق را در سطح دشوار گزارش نموده بودند، همخوانی ندارد و این امر می تواند بعلت تفاوت در نوع دروس، مقطع و پایه تحصیلی باشد، در کنار این موارد از دیگر موارد عدم همخوانی تفاوتی است که بین دانش آموزان عادی و دانش آموزان کم توان ذهنی و محتوای در نظر گرفته شده برای آنها وجود دارد(نقل از بورموث،1967).
سوال دوم :تصاویر کتاب مهارتهای اجتماعی-اقتصادی سال اول پیش حرفه ای دانش آموزان کم توان ذهنی تا چه میزان از خوانایی برخوردار است؟جهت پاسخ به این سوال از روش بررسی تصاویر استفاده شده است. در این روش ابتدا با نمونه گیری از کل تصاویر کتاب 20 تصویر انتخاب شد و در قالب یک سیاهه مورد تحلیل قرار گرفت که از بیست تصویر در نمونه انتخابی 13 تصویر از نوع تصاویر توضیحی و 7 تصویر از نوع تصاویر تفسیری بوده است. بعد از تحلیل تصاویر نمونه انتخاب شده طبق فرمول زیر اقدام به تعیین سطح خوانایی این تصاویر نمودیم جهت تعیین خوانایی تصاویر مطابق با این فرمول عمل شد
ضریب خوانایی عدد 53/0 بدست آمد. با توجه به قاعده مربوط به روش بررسی تصاویر که اگر مقدارi چیزی نزدیک به 4/0 یا بیشتر تا حدود 1 باشد، تصاویر این کتاب توانایی فکر کردن در فراگیر را افزایش می دهد و تصاویرخوب و دارای اعتبار است چون مقدار i بدست آمده در این پژوهش برابربا 53/0 وبیشتر از4/0 است بنابرین می توان نتیجه گرفت که تصاویر این کتاب خوب و دارای اعتبار است یعنی مربوط به موضوع آموزش است و توانایی فکر کردن در فراگیر را افزایش می دهد. . این پژوهش با تحقیق ابراهیمی(1379)که تصاویر کتاب علوم پایه سوم ابتدایی را مطلوب دانسته و معتقد است که تصاویر قدرت فکر کردن در فراگیران را پرورش می دهد و همچنین با تحقیقات رحیمی وحقانی که تصاویر را مناسب دانسته و معتقد بودند که تصاویر قدرت فکر کردن در فراگیران را افزایش می دهد (به نقل از ابراهیمی،1379) مطابقت داشته و با تحقیق یوسف زاده چوسری(1386) که تصاویر کتب اجتماعی سوم متوسطه را بیشتر توصیفی دانسته نه تحلیلی و ضریب خوانایی تصاویر را20/0 و کمتر از حد مطلوب دانسته، مطابقت ندارد این امر ممکن است بخاطر این باشد که کتب اجتماعی دوره متوسطه تصاویر کمتری داشته و همچنین بخاطر تفاوت در کتاب های فوق از نظر پایه، محتوای در نظر گرفته شده و تفاوت بین کتب این کودکان با کودکان عادی باشد.
سوال سوم:پرسشهای کتاب مهارتهای اجتماعی-اقتصادی سال اول پیش حرفه ای دانش آموزان کم توان ذهنی تا چه میزان از خوانایی برخوردار است؟برای پاسخگویی به این سوال پژوهشی، ابتدا سیاهه ای تهیه و کلیه پرسشهای کتاب مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. در این سیاهه تعداد 32 سوال مورد تحلیل قرار گرفت که در این تحلیل دو ویژگی سوالات مد نظر بود 1- موقعیت سوالات که آیا سوالات در اول، وسط یا آخر پاراگراف قرار گرفته است، 2- تداوم سوالات در متن که فاصله هرسوال با سوال بعد در متن چند جمله است. میانگین کل فاصله سوالات مطلوب بودن یا نبودن تداوم سوالات در متن را نشان می دهد همانطور که در جدول(1-4)مشاهده می شود، از نظر موقعیت سوالات 12/53% سوالات در آخر پاراگراف، 25/31% سوالات در وسط و 62/15% در اول پاراگراف قرار دارد و بر اساس فراوانی درصدها ترتیب آخر، وسط و اول پاراگراف رعایت شده که با توجه به دستورالعمل این روش موقعیت سوالات مناسب است بنابرین سوالات در وضعیت مطلوب یعنی آخر، وسط و اول پاراگراف قرار دارد و سبب یادگیری مطلوب در فراگیر می شود. این پژوهش با تحقیق ابراهیمی(1379)که فراوانی بیشتر سوالات را در پایان پاراگراف گزارش نموده و همچنین یوسف زاده چوسری(1386) که موقعیت سوالات کتب اجتماعی دوره متوسطه را مطلوب دانسته همخوانی دارند
جدول 4
جدول 5
از نظر تداوم سوالات در متن همانطور که در جدول (1-5)مشاهده می شود چون میانگین کل فواصل بین سوالات در متن 86/4جمله بوده است و این فاصله همانطور که در دستورالعمل این روش آمده در حد میانه یعنی 5تا15 جمله نمی باشد و کمتر از حد مطلوب است .بنابرین سوالات از نظر تداوم مطلوب نیست و سبب یادگیری موثر در فراگیر نمی شود و از نظر تداوم سوالات نیاز به اصلاح دارد . این نتایج با پژوهش یوسف زاده چوسری که تداوم سوالات کتب اجتماعی دوره متوسطه را مطلوب ندانسته همخوانی دارد و با نتیجه پژوهش ابراهیمی(1379) که تداوم سوالات کتاب علوم سوم ابتدایی را 6 جمله گزارش نموده که در حد مطلوب بوده است مغایر است و علت آن می تواند بخاطر تفاوت محتوای کتابها و پایه های تحصیلی باشد و از سویی چون کتب ویژه کودکان کم توان ذهنی دارای متونی کوتاه است و متن زیاد یا جملات طولانی در کتب آنها توصیه نمی شود، بنابرین تداوم سوالات در متن نیز کمتر از 5 جمله شده و این امر شاید بعلت کوتاهی متون موجود در این کتاب و سایر کتب ویژه کودکان کم توان ذهنی باشد
تجزیه و تحلیل اطلاعات پرسشنامه نظر سنجی دبیران(روش پیمایشی)
دریافت نتیجه گیری و منابع + جداول :
دریافت
كلام اول 
موضوع: مقالات چاپ شده در مجلات داخلی ISC
نويسنده: 
تاريخ: 24 آذر 1388
بازديدها: 14490
