لطفاً چند لحظه منتظر بمانيد..!
مقدمه:
عدالت از آرمان های والای تمامی جوامع انسانی است . به نظر می رسد یکی از اساسی ترین راهکارها برای دستیابی به عدالت همه جانبه دسترسی همگان به آموزش و پرورش کیفی و مبتنی بر مهارت های زندگی است .همچنین یکی از اهداف عمده آموزش و پرورش دانش آموزان با نیاز ویوه یادگیری و تقویت مهارت های فردی و اجتماعی و اقتصادی و حرفه ای آنها است (مدیریت برنامه ریزی دانش آموزان با مشکلات یادگیری و رفتاری، 1385 (
همانطور که اعلامیه ی سازمان ملل متحد در رابطه با حقوق افرا دچار معلولیت (1975 ) اظهار می دارد : حق افراد دچار نارسایی است که شان انسانی آنها رعایت شود . اشخاص دچار نارسایی با هر منشاء و با هر نوع معلولیت و طبیعت حقوق اساسی یکسانی با همشهری های همسن خود دارند که در درجه ی نخست حق لذت بردن از یک زندگی شرافتمندانه ،حتی الامکان عادی و کامل را رد بر می گیرد ( مک کانکی و همکاران ،ترجمه سعیدی و همکاران .1383 :44)
اجتماعی شدن از ضرورت های زندگی انسان است چون انسان موجودی فطرتا اجتماعی است و در قالب ساختارهای اجتماعی شکل خواهد گرفت . گذر انسان از زندگی غار نشینی به سوی شهر نشینی ضرورت اجتماعی شدن را بیش از پیش نمودار می سازد مطالعه ی زندگی اجتماعی انسان و ویوگیهای او که در تعالیم ادیان مختلف نیز تا کیداتی بر آن شده است این مطالعه روز به روز گسترده تر گشته بطوری که می بینیم علوم زیادی به بررسی ای فرایند های اجتماعی شدن انسان و سازگازی با محیط اجتماعی پرداخته اند از جمله علوم اجتماعی ،جامعه شناسی، مردم شناسی ،روانشناسی ،علوم تربیتی و .........
هدف از آموزش مطالعات اجتماعی به دانش آموزان با نیاز ویوه کفایت شخصی ،اجتماعی و شغلی و سازگار ی با زندگی اجتماعی است
یکی از مهم ترین وظایف آموزش و پرورش کمک به جامعه پذیری دانش آموزان است وهدف از درس مهارتهای اجتماعی -اقتصادی این است که افراد علاوه بر کسب دانش و مهارت تخصصی خود از نظر اجتماعی نیز در وضعیت مطلوب قرار گیرند ورفتار خود را با توجه به آن شکل دهند (سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور،1386)
.این مقاله رویکردی نظری به آموزش مهارتهای اجتماعی -اقتصادی به دوره مهارتهای پیش حرفه ای دانش آموزان با نیاز ویوه (راهنماعی )دارد و با نگاهی اجمالی به اهداف یکی از کتابهای این دوره (سال اول پیش حرفه ای ) قصد داریم تا نقش آموزش مهارتهای اجتماعی را در سازگاری فردی و لجتماعی این کودکان بررسی کنیم . قبل از هر چیز به تعاریفی که از این گروه از کودکان شده جهت آشنایی با این کودکان خواهیم پرداخت و در ادامه به آموزش این مهارتها و روشهای آن می پردازیم
تعریف کودکان استثنایی : کودک استثنایی به کودکی گفته می شود که بر خلاف اکثریت افراد همسن خود در شرایط عادی قادر به سازگاری با محیط نباشد و از نظر فکری ، جسمی ،عقلی ،رفتاری و عاطفی با همسالان خود به کلی فرق دارد و نیز احتیاج به روش های خاص تربیتی ،آموزشی و درمانی داشته باشد تا بتواند از توانایی خود نهایت استفاده را بکند ( مکوند حسینی ، 1382 : 30 )
در امریکا به تمامی کودکانی که به نحوی با کودکان عادی و هم سن خود از نظر فکری ،جسمی، عاطفی و رفتاری فرق کلی داشته باشند کودک استثنایی می گویند اما در انگلستان کودک استثنایی به کودکان تیز هوش گفته میشود و کودکانی را که به دلایل خاص تحت حمایت های خاص تربیتی ،آموزشی و درمانی هستند را کودکان ویوه ( با نیاز های ویوه ) می گویند که عبارتند از : 1- کودکان مبتلا به بیماری قند 2- کودکان با اختلالات جسمی - حرکتی 3- کودکان با اختلالات گفتاری 4- کودکان مصروع 5- کودکان حساس و ضعیف 6- کودکان ناسازگار 7- کودکان عقب مانده ی ذهنی 8- کودکان نابینا 9- کودکان مبتلا به ضعف بینایی 10- کودکان ناشنوا 11- کودکان کم شنوا ( مکوند حسینی . 1382 : 4 )
در آموزش و پرورش ایرا ن آنچه که امروزه تحت سیطره ی این نام قرار میگیرد و سازمان خاصی بنام سازمان آموزش و پرورش استثنایی و همچنین سازمان بهزیستی آنها را تحت پوشش خود قرار داده است شامل هفت گروه خاص است که عبارتند از :1- کودکان عقب مانده یا کم توان ذهنی 20 کودکان ناشنوا و نیمه شنوا 3- کودکان نابینا و نیمه بینا 4- کودکان با اختلالات عاطفی - رفتاری 5- کودکان با معلو لیتهای جسمی حرکتی 6- کودکان با اختلالات یادگیری 7- کودکان دارای بیماری های خاص (افروز ،1377)
آنچه در این مقوله مد نظر است گروه کودکان عقب مانده یا کم توان ذهنی است
کودک کم توان ذهنی کیست: تعریفی که در اینجا خواهد آمد از انجمن امریکایی نقیصه های عقلی ( AAMD ) که در سال 1992 با تغییراتی که در نگرشها نسبت به این کودکان ایجاد شد و بیشتر کم کردن بار برچسبهایی بود که به این کودکان زده می شود و نیازهای کودک است و میزان توانایی او که مشخص می کند میزان و شدت حمایتهایی که باید از کودک انجام شود نه درصد ناتوانی اواین انجمن به انجمن AAMR امریکایی عقب ماندگان ذهنی (کودکان با نیاز ویوه) تغییر نام داد و این رویکردی نوین است که میزان حمایت های ماست که میتواند تعیین کند که کودک به چه مقدار از حمایت تحت عنوان برنامه ی آموزشی خاص نیاز دارد
تعریف انجمن AAMD : این تعریف در سالهای 1959و1962 توسط هبر ارائه شده است
« عقب ماندگی ذهنی ناظر بر عملکرد هوش است که بطور معناداری پایین تر از حد متوسط است و به طور همزمان همراه با نقایصی در رفتار سازشی است که در طول دوران رشد ظاهر می شود » (رابینسون ،نانسی ام و رابینسون هالبرت بی ،ترجمه ی ماهر .1370 :53 )
همانطور که در بالا یاد آور شدیم رویکردهای جدیدی که در سال 1992 توسط لوکاسون ارائه شد ضمن پذیرش تعریف فوق تغییراتی در نام انجمن و نوع نگاهها به ای گروه از کودکان شد که بجای تکیه بر ناتوانیها بر سلامت فیزیکی و باقیمانده ی توانایی این کودکان تکیه می شود همچنین به نوع حمایتهایی که باید از این کودکان انجام شوند که در چهار بعد است که عبارتند از 1- عملکرد هوش و مهارت های سازشی 2- توجهات روانی عاطفی 3- توجهات علت شناسی ، بهداشتی و فیزیکی 4- توجهات محیطی و بطور کلی هدف از تعریف 1992 مداخله است یعنی تشخیص باید به آنجا ختم شود که نوع حمایت مورد نیاز را مشخص کند و و میزان نیاز فرد است که میزان عقب ماندگی او را مشخص می کند نه میزان هوشبهر فرد و براین اساس میزان و شدت حمایت های مورد نیاز چهار نوع است 1- حمایت های متناوب 2- حمایت های محدود 3- حمایت های وسیع 4- حمایت های نافذ ( لوکاسون به نقل از البرزی 1376 )
طبقه بندی کودکان عقب مانده ی ذهنی : متخصصین ت . ت کودکان استثنایی کودکان کم توان ذهنی را به گروهای زیر تقسیم می کنند که عبارتند از :
1 - کودکان دیر آموز 2- کودکان آموزش پذیر 3- کودکان تربیت پذیر4- کودکان حمایت پذیر(افروز ، غلامع. 1377 : 37 )
انجمن AAMD در به نقل از گروسمن در 1973 کودکان عقب مانده را در چهار گروه زیر تقسیم کر د :
از گروه های 4 گانه فوق آنچه که تحت پوشش گروه کودکان با نیاز ویوه در آموزش و پرورش استثنایی قرار می گیرند گروه آموزش پذیر یا همان کودکان عقب مانده ی خفیف است که هوشبهری در حدود 70- 50 را دارند که حدود 2 تا 5/2 درصد کودکان سنین مدرسه را شامل می شوند که در این تحقیق نیز این گروه از عقب ماند گان مد نظر است
این دانش آموزان نمی توانند مانند دانش آموزان عادی پیشرفت کنند و در نهایت در حد دانش آموزان پنجم عادی یا سالهای آغازین راهنمایی توان یادگیری را دارند و محتوی باید ساده ،عینی همراه با تکرار زیاد و روش های گوناگون بصورت آموزش انفرادی متناسب با نیاز هر کودک به آنها ارائه شود
اگر آموزش مناسبی به آنها داده شود قادر به خواندن ،نوشتن ،حساب کردن و مهارت های حرفه ای و شغلی هستند و قادر به یادگیری مشاغل غیر فکری و ساده هستند و می توانیم آنها را برای یک زندگی مستقل آماده کنیم
اهداف آموزش و پرورش کودکا ن استثنایی:
انجمن روانشناسی امریکا اهداف زیر را در آموزش و پرورش کودکان استثنایی بیان می کند
دوره ی مهارت های پیش حرفه ای چیست ؟
دوره ای که با تاکید بر رویکرد حرفه آموزی در نظام آموزشی نه تنها باعث توانمند شدن دانش آموزان با نیازهای ویوه در فرایند تحصیلی و یادگیری می گردد:بلکه از طریق مدرسه به رسالت خویش که آماده کردن دانش آموزان (نیازهای ویوه)برای زندگی مفید و پویا در جامعه است ،دست می یابدبه همین منظور دوره راهنمایی پیش حرفه ای که از یک سو زمینه به فعلیت رساندن استعدادهاو تواناییهای دانش آموزان با نیازهای ویوه را فراهم می سازد و از سوی دیگر موجب ارتقاء نظام آموزشی می شود(سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور،1386)
این دوره ویوه دانش آموزان با نیازهای ویوه در طول یک دوره سه ساله (راهنمایی) اجراء می شود که جایگزین دوره مهارتهای حرفه ای گردیده که بیشتر رویکرد یادگیری مهارتهای گوناگون متناسب با امکانات هر مرکز در قالب دو درس حرفه فرعی و اصلی که در حدود 14تا18 ساعت هفتگی علاوه بر درسهای تئوری بود گردیده و چون دانش آموزان با نیاز ویوه بعد از طی دوره ابتدایی در آموزش حرفه ها با مشکلاتی روبرو بودند درس حرفه و فن که در هفته 9 ساعت است را جایگزین حرفه اصلی و فرعی نمودند تا بعد از طی این دوره سه ساله اگر دانش آموزان توانایی یادگیری حرفه ها را داشتند به مقطع متوسطه که بصورت هنرستانها است و مهارتهای گوناگون را به دانش آموزان می آموزد بروندو ضمن انتخاب حرفه مورد علاقه بعنوان یک کارگر نیمه ماهر یا ماهر وارد مشاغل گوناگون بعد از طی دوره متوسطه گردند.
جهت پذیرش دانش آموز در دوره ی پیش حرفه ای موارد زیر مد نظر است :
1 - حد اکثر سن ورود به دوره ی مهارت های حرفه ای 19 سال تمام است
2- توانایی ذهنی و جسمی در حرفه ی عملی مورد نظر را داشته باشد که در این خصوص یک تیم هدایت حرفه ای با تکمیل فرم هدایت و مشاوره ی حرفه ای وی را به حرفه ای که توانایی دارد هدایت می کنند که این تیم عبارتند از 1- مشاور 2- سرپرست آموزشی 3- معلم پایه ی پنجم 4- کاردرمان 5- کارشناسان حوزه ی مربوط
حد اقل تعداد دانش آموز در کلاس مها رت ها 6نفر و حد اکثر 12 نفر است و هر سال تحصیلی از مهر آغاز و تا خرداد ماه پایان می یابد ( دستور العمل سازمان آ پ استثنایی . 1380 : 3-2 )
تعریف مطالعات اجتماعی :
تعریف شورای برنامه ریزی مطالعات اجتماعی از در س مطالعات اجتماعی به در صورت خاص و عام است
تعریف عام : مطالعات اجتماعی دانشی است که از انسان ،تعامل او با محیط های اجتماعی ،فرهنگی و طبیعی و تحولات زندگی بشر در گذشته ،حال و آینده و جنبه های گوناگون آن بحث می کند که شامل رشته های هفت گانه ی زیر است علوم اجتماعی-تاریخ - جغرافیا - مردم شناسی - جامعه شناسی - علوم سیاسی- اقتصاد و روانشناسی می شود (روحانی . 1379 : 7 )
تعریف خاص :مطالعات اجتماعی را می توان با توجه به دیدگاههای مختلف در برنامه ریزی درسی و سازماندهی آن مقاصد ،نیازها و علایق دانش آموزان ،نوعی محتوای برگرفته از علوم اجتماعی ،فرایندها و مقاصد تربیتی تعریف کرد (روحانی . 1379 : 7 )
هدف از آموزش مطالعات اجتماعی به دانش آموزان کم توان ذهنی کفایت شخصی ،اجتماعی و شغلی و سازگارس با زندگی اجتماعی است ( رضایی .1379 : 21 )
آشنایی باکتاب مهارتهای اجتماعی - اقتصادی دوره پیش حرفه ای
یکی از مهم ترین وظایف آموزش و پرورش کمک به جامعه پذیری دانش آموزان است .هدف اصلی از تدریس درس مهارتهای اجتماعی اقتصادی این است که افراد ،علاوه بر کسب دانش و مهارت تخصصی خود،ازنظر اجتماعی نیز در وضعیت مطلوب قرار گیرند و رفتار خود را با الگوهای رفتاری و ارزش های متداول و مورد احترام جامعه وفق دهند. (سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور،1386)
برای اینکه با محتوای آموزشی در درس مهارتهای اجتماعی -اقتصادی آشنا شویم به بررسی محتوای یکی از کتب این مقطع یعنی کتاب مهارتهای اجتماعی -اقتصادی سال اول پیش حرفه ای می پردازیم و این کتاب را بررسی اجمالی می نماییم
در این کتاب سرفصلهای زیر در نظر گرفته شده است .خانواده،مدرسه،اجتماع،تدبیر منزل،اطلاع رسانی،محیطزیست،مشاغل وجغرافیای بومی و اقتصادی و تعلیمات مدنی
در آموزش مفاهیم این کتاب ضمن آموزش سرفصلهای فوق دانش آموزان با انجام فعالیتهایی پیرامون هر مفهوم با محیط پیرامون خود اعم از خانه ،شهر استان و کشور خود آشنا شده و ویوگی های اقلیمی و بومی منطقه و شهر خود را می شناسند و با انجام فعالیتهای تکمیلی و شناخت و گرایش به مفاهیم مختلف اجتماعی به اهداف در نظر گرفته شده برای کتاب که در پیرامون حیطه های سه گانه است میرسند
ویوگی ممتاز این کتاب این است که می توانیم با در نظر گرفتن محدودیتها ی و تفاوتهای پیش روی معلم که که به عنوان مثال در مناطق جنوبی کشورکه تفاوتهای فرهنگی اجتماعی را با شهرهای بزرگ دارد از منابع و امکانات اقلیمی این مناطق جهت آموزش مهارتهای اجتماعی که ریشه در فرهنگ بومی این مناطق دارد استفاده نموده و فقط به ارائه یکسری اطلاعات با روش سخنرانی اکتفا نکنیم مثلا با پخت غذای بومی این مناطق متناسب با امکانات بچه ها با مفاهیم گوناگون تدبیر منزل از جمله خرید کردن ،مهمانی دوستانه،آشپزی ،آشنایی با لوازم منزل متناسب با ویوگیهای اقلیمی و آب و هوایی مناطق جنوبی فارس و ........ را آموزش دهیم
برای آشنایی با ساختار کتاب و هم چنین تدریس موفق آن توجه به نکات زیر ضروری است.
چند توصیه مهم جهت یادگیری مهارتهای اجتماعی و سازگاری دانش آموزان با نیازهای ویوه
نتیجه گیری و جمع بندی
با توجه به مطالبی که ارائه گردید اولا دانستیم که این گروه از کودکان چه ویوگیهایی دارن و چه تفاوتهایی را در آموزش آنها باید مد نظر قرار داد و ثانیا از حقوق مسلم این گروه از کودکان است که از آموزش متناسب با توانایی و نیازشان که بیشتر جهت سازگاری با محیط زندگی است برخوردار گردندو ثالثا چون این گروه از کودکان مانند هر انسان دیگر در اجتماع زندگی می کنند پس آموزش مهارتهای زندگی از ضروریات انکار ناپذیر آنها است
با توجه به این نکات باید آموزش این درس را با روشهای متفاوت که هم توانایی کودک را در نظر داشته باشد و هم متناسب با توانایی ذهنی این گروه از کودکان در غالب آموزشی عینی ،فعالیت محور ،متنوع در نظر گرفت و در یک کلام درس زندگی را به آنها آموخت . درسی که آنها را برای برخورداری از یک زندگی شرافتمندانه ،حتی الامکان عادی و متناسب با نوع و مقدار معلولیتشان ،آنها را از حقوق انسانیشان بعنوان حقی خدادادی برخوردار سازد
والسلام علی عبادالله الصالحین
افروز، غلامعلی .(1377).مقدمه ای بر روانشناسی و آموزش و پرورش کودکان استثنایی .
تهران : انتشارات دانشگاه تهران
افروز ، غلامعلی . (1374).کودک عقب مانده ی ذهنی . تهران : انتشارات دانشگاه تهران
رابینسون ،ام نانسی و رابینسون ،هالبرت بی .(1370).کودک عقب مانده ی ذهنی.(ترجمه : ماهر ،فرهاد ). مشهد :انتشارات آستان قدس رضوی
رضایی،احمد . (1379). روش تدریس مطالعات اجتماعی دنش آموزان کم توان ذهنی . تهران :انتشارات سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور
روحانی ، سعید . (1369 ).راهنمای برنامه ی درسی مطالعت اجتماعی (ویوه ی دانشجویان تربیت معلم ).تهران :شرکت چاپ و نشر ایران .
سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور.(1386)کتاب مهارتهای اجتماعی -اقتصادیسال اول پیش حرفه ای .تهران:انتشارات سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور
سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور. (1380) دستور العمل بخشنامه شده ی سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور :تهران ،انتشارات سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور
گروسمن ،هربرت جی . (1357). اصطلاح شناسی و طبقه بندی عقب ماندگی ذهنی .(ترجمه :ماهر : فرها د ). تهران : نشر ایران .
مک کانکی ،روی و همکاران . (1383 ) . درک و پاسخگویی به نیازهای کودکان د کلاسهای فراگیر. (راهنمایی برای معلمین ). ترجمه سعیدی، ابوالفضل و همکاران تهران : سازمان آموزش و پرورش استثنایی
مکوند حسینی ،شاهرخ .(1382). روانشناسی کودکان استثنایی . تهران :نشر سنجش
موضوع:نقش آموزش مهارتهای اجتماعی -اقتصادی درسازگاری کودکان با نیاز ویوه دوره مهارتهای پیش حرفه ای (راهنمایی استثنایی)
نام ونام خانوادگی :محمود رضا کاظمی
دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی
دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت
اساتید :
دکترسید احمد هاشمی
(عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد لامرد)
دکتریحیی صفری
كلام اول زندگینامه رزومه تحصیلات تکمیلی سایت های معتبر تربیتی مقالات چاپ شده در مجلات داخلی ISC كتابهاي تالیف و ترجمه شده مقالات كنفرانس هاي داخلي موضوعات تحقیقی پیشنهادی مقالات كنفرانس هاي خارجي مقالات چاپ شده در مجلات خارجي غیر ISI مقالات چاپ شده در مجلات خارجي ISI مقالات چاپ شده در مجلات خارجي ISC طرح هاي پژوهشي انجام شده منابع آزمون کارشناسی ارشد علوم تربیتی منابع آزمون دکتری برنامه ريزي درسي 
موضوع: مقالات كنفرانس هاي داخلي
نويسنده: 
تاريخ: 16 آذر 1388
بازديدها: 18765
