مقایسه میزان بکارگیری راهبردهای یادگیری توسط دانشجویان موفق و ناموفق
دکتر سید احمد هاشمی
ابوذر همتی
چکیده :هدف از انجام تحقیق حاضر، بررسی میزان بکارگیری راهبردهای یادگیری توسط دانشجویان موفق و ناموفق دانشگاه آزاد اسلامی واحد لامرد می باشد. برای رسیدن به این هدف، به بررسی راهبردهای انگیزشی، نگرشی، مدیریت وقت، آرامش هیجانی، تمرکز، پردازش اطلاعات، انتخاب نکات اصلی، فنون مطالعه، خودآزمایی و امتحان دهی در بین دانشجویان موفق و ناموفق پرداخته شده است. جهت انجام این کار از پرسشنامه LASSI استفاده شده و این پرسشنامه بین جامعه آماری که کلیه دانشجویان موفق و ناموفق کارشناسی در رشته های مدیریت بازرگانی، دبیری زبان انگلیسی، مهندسی شیمی، آموزش ابتدائی، علوم سیاسی، مدیریت صنعتی و زبان و ادبیات انگلیسی می باشد توزیع شده است پس از جمع آوری اطلاعات، با استفاده از روشهای آماری توصیفی (جدول، فراوانی، نمودار) وآماری استنباطی(آزمون T، تحلیل واریانس یکطرفه و دوطرفه، تحلیل رگرسیون و ضریب همبستگی) مورد تحلیل قرار گرفت و بر اساس نتایج تحقیق مشخص شد که در بین دانشجویان موفق و ناموفق در استفاده از مهارتها تفاوت معنی دار وجود دارد. به عبارت دیگر میزان بکارگیری راهبردهای یادگیری در بین دانشجویان موفق، بطور متوسط بیشتر است.
واژه های کلیدی : راهبردهای یادگیری، دانشجویان موفق، دانشجویان ناموفق، پیشرفت تحصیلی، شکست تحصیلی
مقدمهتوجه به راهبردهای یادگیری نتیجه طبیعی تغییر در جهت گیری از نظریه های رفتاری به نظریه های شناختی است. در نظریه شناختی تأکید بر چگونگی یادگیری، پردازش و نگهداری اطلاعات در حافظه می باشد. (بِلمونت به نقل از فتحی آشتیانی و حسنی 5 : 1379)
وینشتاین1 ، مایر به نقل از پالسن2 (133-130 : 1993) راهبردهای شناختی برای بررسی اطلاعات را در سه دسته قـرار می دهــد : (1) مرور ذهنی (2) سازماندهی (3) توسعه و گسترش معنایی. کاربرد این سه راهبرد در یادگیری اطلاعات جدید بصورت مکمل می باشد. بدین ترتیب که از راهبرد تکرار برای نگهداری اطلاعات جدید در حافظه کوتاه مدت، از راهبرد سازماندهی جهت ایجاد ارتباط میان اطلاعات جدید و از راهبرد گسترش معنایی جهت ذخیره مطالب دانش پیشین در حافظه دراز مدت و همچنین ایجاد ارتباط بیرونی میان اطلاعات جدید و دانش قبلی استفاده می شود و این راهبردها زمینه تسهیل یادگیری فرد را فراهم می کند.
در راهبرد مرور ذهنی بر رمزگردانی اطلاعات در حافظه کوتاه مدت به منظور انتقال آنها به حافظه دراز مدت استفاده می شود تا پردازش لازم روی آن اطلاعات انجام گرفته و عملکرد حافظه بهبود یابد. در این راهبرد بر خط کشیدن زیر موضوعات، نوشتن و یادداشت برداری کلمه به کلمه با هدف اطمینان از ورود اطلاعات به حافظه کوتاه مدت تأکید می شود تا پردازش روی آن اطلاعات امکان پذیر گردد.
سیمپسون میشل1 و دیگران(214-210 : 1994) در پژوهشی با عنوان مرور کلامی گسترده عملکرد شناختی دانشجویان، به این نتیجه رسیدند که راهبرد یادگیری مرور کلامی گسترده باعث تقویت و بالا بردن عملکرد دانشجویانی می شود که در معرض شکست در آزمونها می باشند. و پیشنهاد نمودند که این راهبرد به دانشجویانی که در معرض شکست تحصیلی قرار دارند، آموخته شود.
راهبرد سازماندهی یکی از مهمترین راهبردهای شناختی می باشد که در یادگیری و بازشناسی مطالب از اهمیت بالایی برخوردار است. این راهبرد شامل گروه بندی، نظم دهی، تعیین نکات اصلی و نظارت بر درک مطالب توسط فراگیر می باشد.
ما از طریق نظم دادن به مطالب، روابط و پیوندهای بین اجزای مختلف اطلاعات برقرار می نماییم و آنگاه بجای آموختن جزء جزء اطلاعات، کل آنرا در ارتباط با یکدیگر می آموزیم ( اُرمرود به نقل از سیف 1385:73) بر اساس این راهبرد، می توان اینگونه بیان نمود که آموزش کوششی است برای ایجاد ساختهای مناسب شناختی جهت معنی دارکردن مطالب و کمک به یادگیری بهتر آنها (سیف 1371:281) و یکی از روشهای مهم جهت کسب معنی از تجارب مختلف، انتزاع عناصر مشترک تجارب مختلف می باشد.
در راهبرد توسعه یا گسترش معنایی بر چگونگی ایجاد تصاویر ذهنی به منظور ارتباط دادن یک یا چند موضوع تأکید می گردد. هدف اصلی در این روش، کشف ارتباط درونی بین چند موضوع در مطلب آموختنی است.
این راهبرد شامل گردآوری شواهد، مقایسه کردن، یادداشت برداری، خلاصه کردن، توضیح و پرسش و پاسخ می باشد.
در تحقیق انجام گرفته توسط آشتیانی و حسنی (4 : 1379) که در آن به بررسی میزان بکارگیری راهبردهای یادگیری توسط دانش آموزان پرداخته اند این نتایج بدست آمده که بین دانش آموزان موفق و ناموفق از لحاظ میزان استفاده از راهبردهای بسط دهی و نظارت بر درک مطالب، تفاوت معناداری وجود دارد.
ویلسون، روانشناس معاصر آمریکایی(1992) به نقل از عبدالهی (1386:38) در تحقیقی بیان نمود که فراشناخت یکی از صد عنوان تحقیقاتی است که امروزه در حوزه روانشناسی شناختی و تحول مورد بررسی قرارگرفته و نقش آن در زمینه های مختلف یادگیری مثل حافظه، حل مسأله و تفکر بررسی شده است. جهت تحقیق در مورد میزان واقع بینانه و یا غیر واقع بینانه عمل کردن فراگیر در قضاوت فراشناختی خود، پژوهشهایی توسط محققان ( برونو2 1973، دایرکزواگر3 1993، ون لنت4 1992، فابری5 1993، لکلرک6 به نقل از عبدالهی 1386:39) انجام شده و به این نتیجه رسیده اند زمانی که فراگیران در مورد ارزشیابی از خود مورد آزمون قرار میگیرند عملکرد خود را بالاتر از حد واقعی بیان می کنند.
پنتریچ7 1989، پنتریچ و دگورت8 1990، پنتریچ و گارسیا9 1991، اسکیفل10 1994، به نقل از براتن11 (327-309 : 1999) بیان می دارند که بسیاری از مشکلات دانش آموزان در یادگیری با ضعف مهارتهای شناختی و فراشناختی آنها ارتباط دارد. دانش آموزانی که در یادگیری، عملکرد ضعیفی از خود نشان می دهند، از فعالیت ذهنی خویش ناآگاهند و نه تنها از راهبردهای شناختی مناسب و کاربردی برای بهبود عملکرد خویش بی خبرند بلکه توان خودتنظمی و بازبینی جهت استفاده از چنین مهارتهایی را نیز ندارند.
اگر شاگرد خود در جریان یادگیری فعال باشد و نسبت به امر یادگیری احساس احتیاج کند و ارتباط این امر را با سایر امور درک کند خواه ناخواه فهم او به کار می افتد و مطالب را عمیق تر فرا می گیرد(شریعتمداری1376:23) مطالعات زیادی به ارتباط قابل ملاحظه بین راهبردهای شناختی و مهارتهای یادگیری اشاره کرده اند و آگاهی دانش آموزان از راهبردهای مطالعه و یادگیری و استفاده موثر از آنها را عامل پیشرفت تحصیلی معرفی کرده اند. به عنوان نمونه (هاوت و دیگران،40-25 : 1998) در تحقیق خود به اثرگذاری پرسشنامه(LASSI) بر عملکرد تحصیلی فراگیران اشاره کرده اند. اندیشمندان زیادی به استفاده از نظریه خبرپردازی در یادگیری تأکید نموده اند. طبق این نظریه محرکهای محیطی و حسی به حافظه ی کوتاه مدت و پس از به رمز درآمدن به حافظه درازمدت وارد می شوند که این خود باعث آسان شدن یادگیری می شود که این فرآیند از طریق آموزش مهارتهای مطالعه و یادگیری تسهیل می شود.
سوالات تحقیق1. آیا بین دانشجویان رشته های مختلف در میزان بکارگیری راهبردهای یادگیری، تفاوت وجود دارد؟
2. آیا بین دانشجویان موفق و ناموفق، در میزان بکارگیری راهبردهای یادگیری، تفاوت وجود دارد؟
3. آیا راهبردهای یادگیری می توانند پیشرفت تحصیلی دانشجویان را پیش بینی کنند؟
روش تحقیقاین مطالعه از نوع مطالعه همبستگی و مقایسه ای بوده و در پی آن است که میزان بکار گیری راهبردهای یادگیری را در دانشجویان موفق و ناموفق بررسی می کند در واقع در این مطالعه پرسشنامه LASSI بین دانشجویان توزیع می گردد و نتایج این پرسشنامه در دو گروه دانشجویان موفق و ناموفق مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.
جامعه آماریکلیه دانشجویان موفق و ناموفق کارشناسی در رشته های مدیریت بازرگانی، دبیری زبان انگلیسی، مهندسی شیمی، آموزش ابتدائی، علوم سیاسی، مدیریت صنعتی و زبان و ادبیات انگلیسی در سال تحصیلی 87-86 می باشد. دانشجویان موفق عبارتند از 16% از دانشجویانی که معدل کل آنها بیشتر از 84% بقیه دانشجویان در منحنی نرمال می باشد و دانشجویان نا موفق عبارتنداز 16% از دانشجویانی که معدل کل آنها کمتر 84% بقیه دانشجویان در منحنی در نرمال می باشد.
با توجه به اینکه تعداد دانشجویان در رشته های فوق 1127 نفر می باشد (جدول 1) لذا بر اساس منحنی نرمال 32% از این تعداد به عنوان جامعه آماری این پژوهش مورد محاسبه قرار می گیرد.
جدول 1 : تعداد جامعه آماری
در این پژوهش از روش نمونه گیری استفاده نشد و برای دستیابی به نتایج دقیقتر، کلیه ی اعضای جامعه آماری مورد مطالعه قرار گرفت.
شیوه جمع آوری داده هادر این پژوهش از پرسشنامه راهبردهای یادگیری LASSI استفاده شد که پرسشنامه راهبردهای یادگیری وینشتاین که شامل 77 گویه است. این پرسشنامه متشکل از 10 خرده آزمون: نگرش، انگیزش، مدیریت وقت، آرامش هیجانی، تمرکز، پردازش اطلاعات، انتخاب نکات اصلی، فنون مطالعه، خودآزمایی و راهبردهای امتحان دهی می باشد.
این پرسشنامه توسط خدیوزاده، سیف و ولایی در سال 1381 و در دانشگاه علوم پزشکی مشهد پس از ترجمه از نظر مفهوم بودن عبارات و از نظر ثبات درونی داده ها با دو روش مصاحبه ای و پرسشنامه ای به فاصله 2 هفته برای 10 دانشجو اجرا و ضریب آلفای آن نیز محاسبه گردیده که برای مقیاس های مختلف پرسشنامه بدین قرار است: کل 85/0، نگرش 62/0، انگیزش 64/0 مدیریت وقت 64/0، آرامش هیجانی 79/0، تمرکز83/0، پردازش اطلاعات 75/0، انتخاب نکات اصلی 62/0، فنون مطالعه 61/0، خودآزمایی 67/0 و راهبردهای امتحان دهی 77/0 (خدیوزاده، سیف و ولایی 41: 1381) ضمناً در مطالعه براتن (309 : 1999) ضریب همبستگی آلفای کرونباخ برای مقیاس های مختلف بین 68/0 تا 86/0 متفاوت بوده است.
در این پژوهش، دانشجویان جامعه آماری، بر اساس برنامه ای زمان بندی شده جهت تکمیل و تحویل پرسشنامه اقدام نمودند.
روش تجزیه و تحلیل داده هابرای تجزیه و تحلیل داده ها از روشهای مختلف آمار توصیفی( میانگین، انحراف معیار، فراوانی و نمودار) و آمار استنباطی (آزمون T، تحلیل و اریانس یکطرفه و دوطرفه، تحلیل رگرسیون و ضریب همبستگی) استفاده شد.
یافته ها1. آیا بین دانشجویان رشته های مختلف در میزان بکارگیری راهبردهای یادگیری، تفاوت وجود دارد؟
جدول 2 : آزمون تحلیل واریانس یکطرفه جهت مقایسه میزان بکارگیری راهبردهای یادگیری در دانشجویان رشته های مختلف
مقدار عددی مربوط به جدول توزیع F با درجات آزادی بترتیب 6 و 333 در سطح 05/0 تقریباً برابر2.09 است که این مقدار از مقدار آماره ی بدست آمده یعنی 2.165 کوچکتر است. همچنین مقدار سطح معنی داری بدست آمده نیز یعنی 046/0 از 05/0 کمتر میباشد. پس می توان نتیجه گرفت که در سطح معنی داری 05/0= α ، آزمون معنی دار بوده و فرض صفر آزمون تساوی میانگین ها رد میشود. پس با اطمینان 95 درصد می توان گفت که عامل اصلی رشته تحصیلی دانشجو موثر است. به عبارت دیگر، میزان بکارگیری راهبردهای یادگیری ، حداقل در یکی از رشته ها با سایر رشته ها متفاوت است.
جهت بررسی دقیقتر، میتوان با تشکیل فواصل اطمینانی نظیر " توکی " ، "شفه" ، "بانفرونی" و ... آزمونهای تعقیبی را انجام داد. در ادامه فقط فواصل اطمینان های " توکی" آمده است:
جدول3 : فواصل اطمینان های توکی جهت انجام آزمونهای تعقیبی
با توجه به جدول شماره 3، آزمون مقایسه ی میانگین ها برای دو رشته مهندسی شیمی و آموزش ابتدایی، در سطح 5 درصد، معنی دار است. به عبارت دیگر میزان بکارگیری راهبردهای یادگیری در مورد دانشجویان این دو رشته متفاوت است.
جدول 4 : میانگین میزان بکارگیری راهبردهای یادگیری نمودار 1 : میانگین میزان بکارگیری راهبردهای یادگیری
با توجه به جدول شماره 4 و نمودار شماره 1، که میانگین میزان بکارگیری راهبردهای یادگیری را در هر یک از رشته ها نشان می دهند، براحتی می توان نتیجه گرفت که دانشجویان رشته ی آموزش ابتدایی نسبت به دانشجویان رشته ی مهندسی شیمی، در میزان بکارگیری راهبردهای یادگیری، از میانگین بالاتری برخودار بوده و سایر رشته ها تقریباً دارای میانگین یکسانی هستند.
2. آیا بین دانشجویان موفق و ناموفق، در میزان بکارگیری راهبردهای یادگیری، تفاوت وجود دارد؟
جدول 5 : آزمون T جهت بررسی تفاوت میانگین بکارگیری راهبردهای یادگیری در دانشجویان موفق و ناموفق
از آنجاکه مقدار سطح معنی داری بدست آمده یعنی 00/0، از 01/0 کوچکتر است، با قاطعیت می توان نتیجه گرفت که در سطح 01/0=α ، آزمون معنی دار است. پس با اطمینان 99 درصد می توان گفت که عامل اصلی نوع دانشجو موثر است. به عبارت دیگر، میزان بکارگیری راهبردهای یادگیری در دانشجویان موفق و ناموفق، کاملاً متفاوت است. با توجه به میانگین های بدست آمده در جدول بالا، به وضوح مشاهده می شود که میانگین میزان بکارگیری راهبردهای یادگیری در دانشجویان موفق بیشتر از دانشجویان ناموفق است.
3. آیا راهبردهای یادگیری می توانند پیشرفت تحصیلی دانشجویان را پیش بینی کنند؟
جدول 6 : ضرائب همبستگی بین هریک از راهبردهای یادگیری و معدل
در جدول شماره 6، ضرائب همبستگی بین هریک از راهبرد ها با یکدیگر و همچنین با معدل کل، آمده است. کلیه مقادیر سطح معنی داری بدست آمده برابر صفر بدست آمد که کمتر از 01/0 می باشند پس آزمون استقلال معنی دار است و این به معنی وجود رابطه ای معنی دار بین متعیرها می باشد.
جدول 7 : انجام رگرسیون پسرو جهت بررسی میزان تأثیر هریک از راهبردهای یادگیری در معدل دانشجویان
جدول شماره 7، روند اجرای رگرسیون پسرو را نشان میدهد. با توجه به ضرائب تعیین و ضرائب تعیین تعدیل شده می توان به این نتیجه رسید که نقش، تأثیر و یا سهم متغیرهای چهارم و ششم در مدل رگرسیون در مقایسه با سایر متعیرها بطور چشمگیری قابل ملاحظه می باشد. به عبارت دیگر سهم عمده ای از تغییرات متغیر وابسته یعنی معدل کل، فقط توسط این دو متغیر یعنی مهارت آرامش هیجانی و مهارت پردازش اطلاعات، بیان میشود. در واقع اگر بخواهیم یک اولویت بندی از میزان نقش هریک از متعیرها در معدل کل ارائه کنیم، بدین صورت می باشد :
1- آرامش هیجانی 2- پردازش اطلاعات 3- انگیزش 4- فنون مطالعه 5- خود آزمایی 6- نگرش
7- انتخاب نکات اصلی 8- راهبردهای امتحان دهی 9 - تمرکز 10- مدیریت وقت
دریافت جداول ، نمودار ها ، نتیجه گیری :
دریافت
كلام اول 
موضوع: مقالات چاپ شده در مجلات داخلی ISC
نويسنده: 
تاريخ: 27 آبان 1388
بازديدها: 6622
