بررسي رابطه مولفه هاي سازمان يادگيرنده و میزان به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات در دانشگاه آزاد اسلامی واحدلامرد بر اساس مدل سنگه
دکتر سید احمد هاشمی
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد لامرد
Hmd_hashemi@ yahoo.com
ابوالفضل عباسی
دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه شیراز
A.ABOLFAZL1369@YAHOO.COM
صدیقه عابدی
دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد لامرد
Abedi.sedigheh65@yahoo.com
چكيده هدف کلی تحقیق حاضر بررسی ارتباط بین مولفه های سازمان یادگیرنده بر پایه نظریه سنگه و میزان به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات می باشد. اين مولفه ها شامل مهارت هاي فردي، مدل هاي ذهني، چشم انداز مشترك، يادگيري تيمي و تفكر سيستمي مي باشد. روش تحقیق، توصیفی از نوع همبستگی بوده و جامعه آماری آن شامل 50 نفر از اعضاي هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد لامرد می باشد که حجم نمونه آماری با توجه به محدود بودن جامعه به صورت سرشماری انتخاب گردید. ابزار گردآوري داده ها، دو پرسشنامه محقق ساخته سازمان يادگيرنده و به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات بود كه پایایي پرسشنامه های سازمان یادگیرنده و به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات با استفاده از روش آلفای کرونباخ به ترتیب 88/0 و 78/0 گزارش شده است. داده های حاصله توسط آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه با روش گام به گام مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. اهم نتایج نشان داده است که بین سازمان یادگیرنده و به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات توسط اعضا هیات علمی به عنوان یکی از خصایص افراد کارافرین رابطه مثبت و معنی-دار در سطح اطمینان 99/0 وجود دارد.
واژه‌هاي كليدي: فن آوری اطلاعات و ارتباطات، سازمان یادگیرنده، مولفه های سازمان یادگیرنده، یادگیری سازمانی
مقدمه چالش ها و تغییرات بی سابقه محیطی در اواخر قرن گذشته و اوایل قرن حاضر، علاوه بر اینکه سازمان های تجاری و صنعتی را دستخوش تغییر و تحولات زیادی کرده است، موجب شده تا دانشگاه ها نیز یکی از بی سابقه ترین و پیوسته ترین تغییرات را تجربه کنند ( الوانی ، 1374، ص327). پاترسون (1999) بیان می دارد در چنین شرایطی دانشگاه نیازمند این است که به طور مداوم یادگیری های جدیدی را به منظور کسب شرایط مطلوب جهانی برای خود به وجود آورد. در واقع دانشگاه ها مراکز یادگیری هستند. آن ها دانش را خلق و کسب می کنند و سپس انتقال می دهند. بنابراین تبدیل دانشگاه ها به محیط هایی که به طور مداوم یادگیری های جدیدی را کسب کنند ضرورت می یابد.
سازمان یادگیرنده به طور دائم ظرفیت و توانایی خود را در زمینه های مختلف افزایش می دهد و مدیریت کارکنان آنها به طور مرتب در حال یادگیری روش های جدید و کار و تفکر هستند. تغییرات محیطی، سازمان ها را وادار ساخته تا پیوسته به منظور سازگاری با محیط خود به دنبال بهترین راهکارها باشند و بدین ترتیب به مزیت رقابتی و پایداری با تأکید به یادگیری مستمر دست یابند (سبحانی نژاد،1385،ص 21).
امروزه در سازمان های یادگیرنده هر شخص برای جمع آوری اطلاعات تشویق می شود و همه ی کارکنان باید از نوعی دانش که ممکن است برای سازمان مفید باشد آگاه باشند تا این که بتوانند هنگامی که با آن مواجه می شوند این دانش را کسب نمایند. دانش ممکن است به وسیله مجاری رسمی،کنفرانس، اینترنت، روزنامه ها، مجلات و کتب درسی و نیز از طریق کانال های غیر رسمی همانند تجمع های اجتماعی،موزه هاو فیلم ها به دست آید. در اغلب موارد یادگیری ارزش مند هرگز از ذهن افراد و یادگیری مشارکت کننده خارج نمی شود و البته سازمان های یادگیرنده می دانند که چگونه این دانش، خصوصاً در دانشگاه های مختلف از طریق تقویت مثبت و منفی به دست آورند و آن را مدیریت کنند و تلاش ها را هماهنگ سازند (زالی، 1385، صص 225-229). درحال حاضر نیاز به دانشگاه هایی که دارای این ویژگی ها باشند و شایستگی های فردی و اجتماعی و تخصصی و علمی فراگیران را افزایش دهند و دانش خود را به صورت مرتب به روز کرده و آخرین اطلاعات را در زمینه های تخصصی آموخته و آموزش دهد، محسوس است و در صورت عدم توجه به این نیاز، جامعه در آینده با معضلاتی روبرو خواهد شد که مقابله با آن بسیار مشکل خواهد بود.
برای اینکه سازمان به طور موفقیت آمیزی طراحی مجدد (مهندسی مجدد) شود، یادگیری در سطح فردی، باید در سرتاسر سطوح يادگيري (فردي، گروهي و سازماني) سازمان منتقل شود. بطوري كه يك درك مشترك جديدي در سرتاسر سازمان توسعه داده شود. پیتر سنگه و همكارانش در دانشگاه MIT آمریکا اظهار نموده اند که از طریق بكارگیری تفکر سیستمی می توان فرآيند یادگیری سازمان و در نهایت سازمانهای یادگیرنده را ساختاربندي نمود (محرابی و تبرايی، مترجم، 1387).
با وجود عوامل متغیر امروزی، بقاء و رشد و پیشرفت آموزش عالی منوط به آگاهی گسترده از مؤلفه های سازمان یادگیرنده است و البته در این گونه دانشگاه ها یادگیری، مهمترین عنصری است که موجب ماندگاری آنها می شود. مارکوآرت، ویژگی های سازمان یادگیرنده را بدین صورت اعلام می دارد: پویایی یادگیری، تحول سازمانی، توانمندسازی، مدیریت دانش وکاربرد تکنولوژی (زالی، 1385).
سومرویل و مک کانل نیز هفت ویژگی اصلی اصلی برای سازمان یادگیرنده بیان کرده اند: یادگیری مستمر، مکالمه و جستجوگری، یادگیری تیمی، توانمند سازی، ارتباط سیستمی، ساختار رهبری، عملکرد مالی و عملکرد دانشی (سومرویل و مک کانل، 2004). در این زمینه استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات می تواند نقشی اساسی در توسعه ی آموزش عالی به عنوان سازمان یادگیرنده داشته باشد.
عرصه هاي كاربرد فن آوري اطلاعات و ارتباطات، با سرعت فزاينده اي در حال گسترش است و همه ی ابعاد زندگي را در شكل هاي متفاوت آن دچار دگرگوني كرده است (عطاران، 13:1383). با توجه به اين كه قرن حاضر عصر ارتباطات و اطلاعات در نظر گرفته شده، امكان استفاده از اطلاعات، نيازمند درك دقيقي از چگونگي دريافت، ارزيابي و كاربرد اين اطلاعات به همراه مهارت هاي مربوطه می باشد. امروزه تقريباً مي-توان گفت مسيرهاي دستيابي به اطلاعات از حالت سنتي خارج شده و وارد عرصه هاي نوين گرديده كه گام آغازين ورود به اين عرصه، بدون شك آشنايي با فناوري اطلاعات و مهارت هاي مورد نياز در اين حوزه مي باشد.
مطابق بررسی رانسوم،گرهام و ماوت ( 2007 ) استفاده ی اعضاء از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای مقاصد مختلف آموزشی،یادگیری،کارایی، بهره وری،سودآوری،دسترسی به زندگی راحت در اجتماع و ارتباط، بسیار زیاد است. هان و هانکل ( 2004 ) اشاره کرده اند که کاربرد های چند رسانه ای، می تواند زمینه تبدیل شدن سازمان به سازمانی یادگیرنده مطابق با شرایط روز را به وجود آورد.(ص،87) .
الهایبی (2001) در پایان نامه ی دکترای خود استفاده ی اعضای هیئت علمی از تکنولوژی اینترنت در دانشگاه های عربستان را بررسی کرده است. یافته ها نشان داد اکثریت پاسخ دهندگان از اینترنت استفاده می کردند. همچنین مشخص شد که استفاده از اینترنت می تواند منجر به توسعه ی فردی را به همراه داشته باشد.
لیبشر و همکارانش (1996) در تحقیق خود با عنوان عوامل تأثیرگذار در استفاده از منابع الکترونیکی توسط اعضای هیئت علمی شش دانشگاه کوچک امریکا دریافتند که انگیزه ی پیشرفت شخصی به عنوان مهم ترین عامل گرایش به استفاده از فن آوری بوده و به روز نبودن بسترهای لازم جهت توسعه ی فن آوري هاي جديد نیز مانع از استفاده-ی بیش تر آنان بوده است.
بنابراین با توجه به آنچه بیان شد سازمان ها به منظور تبدیل شدن به سازمان یادگیرنده نیازمند توسعه ی فن آوری اطلاعات و ارتباطات می باشند. در این زمینه ، پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین سازمان یادگیرنده و به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات در دانشگاه آزاد اسلامی واحد لامرد پرداخته است.
روش پژوهش:روش تحقيق حاضر از نوع توصيفي – پيمايشي می باشد. جامعه آماري شامل اعضا هيئت علمي دانشگاه آزاد اسلامی واحد لامرد به تعداد نفر می باشد که با توجه به محدود بودن حجم جامعه تمامی اعضای هیئت علمی به صورت سرشماری مورد برسی قرار گرفتند. سازمان یادگیرنده و مؤلفه های آن یعنی قابلیت شخصی، مدلهای ذهنی، آرمان مشترک، یادگیری تيمي و تفكر سيستمي به عنوان متغيرهاي مستقل و میزان به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان متغير وابسته در نظر گرفته شد. به منظور گردآوری اطلاعات از دو پرسشنامه 5 گزینه ای بسته پاسخ به سبک ليکرت استفاده شده است. پرسشنامه سازمان یادگیرنده شامل 25 سوال كه پایایي آن با ضریب الفای کرونباخ 88% گزارش شده و میزان به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات شامل 20 سوال که پایای آن 78/0 گزارش شده است. جهت تجزیه و تحلیل دادهها از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شده است.
جدول 1- نتايج ضريب پايايي پرسشنامه سازمان يادگيرنده
یافته های پژوهش:
برای تجزیه و تحلیل فرضیات تحقیق از آزمونهای آماری زیر استفاده شده است.
فرضيه 1: بین سازمان یادگیرنده و به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات توسط اعضا هیات علمی رابطه معناداری وجود دارد.
جدول2- همبستگی بین متغیرهای سازمان یادگیرنده و خلاقیت و نوآوری
در جدول فوق با استفاده از آزمون ضریب همبستگی پيرسون 41/0=r و سطح معنی داری 000/0=p می باشد، لذا با ضریب اطمینان 99/0 بین دو متغیر سازمان یادگیرنده و به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
فرضيه 2: بين مولفه هاي سازمان يادگيرنده (قابلیت شخصی، مدلهای ذهنی، آرمان مشترک، یادگیری تيمي و تفكر سيستمي) و به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات اعضاي هیات علمی رابطه معني داری وجود دارد.
جدول3- نتایج حاصل از آزمون همبستگی بین مولفه های سازمان یادگیرنده و به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات توسط اعضاي هیات علمی دانشگاه
در جدول فوق با توجه به این که سطح معنی داری با توجه به ضریب همبتگی پیرسون مربوطه برای هر یک از مولفه ها 000/0=p می باشد. لذا با ضریب اطمینان 99/0 می توان نتیجه گرفت که بین مولفه های سازمان یادگیرنده (قابلیت شخصی، مدلهای ذهنی، آرمان مشترک، یادگیری تيمي و تفكر سيستمي) و به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات اعضاي هیات علمی رابطه معناداری وجود دارد.
بحث و نتيجه گيريدر ارتباط با فرضیه 1 می توان چنین بحث کرد که سازمان یادگیرنده دارای کارکنانی است که به طور مستمر ظرفیت خود را توسعه می دهند. هرگاه افراد توانایي ها و ظرفیت های خود را بشناسند و آنها را دائماً رشد و توسعه بدهد، خلاق و آفریننده می شوند. آرگریس (1987) اشاره می کند که یادگیری يك سازمان می تواند استفاده از فن آوری های نوآورانه را افزايش بدهد که یافته حاضر با نتیجه تحقیقگاروین (2004) سان (2006)، آلبرتو و همكاران (2007) همسو مي باشد.
فرضيه 2 نشان می دهد که تفكر سيستمي همه عناصر و ابعاد سازمان مورد توجه فراگیر قرار می گیرند و در ارتباط با به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات می-باشند که این نتیجه با نتایج تحقیقات ماریا (2003) و کانتوگیورگز و همكاران (2005) در يك راستا می باشند.
بعلاوه از رابطه معنی داری قابلیت شخصی و به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات می توان دریافت که اگر قابلیت شخصی کارکنان در يك سازمان افزايش پیدا کند به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات آنها نیز بیشتر خواهد شد. مهمترین نکته در مؤلفه قابلیت شخصی درک فاصله بین وضعیت موجود در سازمان افراد و فاصله آن با وضعیت مطلوب یعنی خواستگاه افراد و سازمانها است که این فاصله منجر به ایجاد تنش خلاق در فرد و سازمان می شود که منجر به حرکت، ذوق، كوشش، خلاقيت و نوآوري مي شود. از طريق برگزاري دوره هاي آموزش ضمن خدمت و كارگاه هاي آموزشی به روز متناسب با نیاز کارکنان، آشنا کردن آنها با نحوه استفاده از تكنولوژیهای روز در زمینه شغلی و به طور کلی توسعه مهارتهای کارکنان به طور مداوم از طریق تشویق آنها به یادگیری مستمر می توان ظرفیت و توانايی آنها را افزايش داد و اين افزايش ظرفيت و توانمندي به ارائه ايده هاي خلاق و بديع در سازمان به وسيله کارکنان منجر مي شود که این نتیجه گيری با نتیجه تحقیق جسیک و مک نید (2004) در يك راستا می باشد.
رابطه مثبت و معناداری بین دو متغیر مدلهای ذهنی و به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات بیانگر این واقعیت است که مدلهای ذهنی نحوه رفتار ما را تعیین می کنند. در سازمانهای یادگیرنده مدلهای ذهنی ایستا و غیرقابل تغییر نیستند. افراد مفروضات و مدلهای ذهنی خود را نسبت به مسایل مختلف شناسایي می کنند و آنها را بطور پیوسته در ارتباط با مسایل روز مورد بررسی و ارزیابی قرار می دهند و اگر لازم باشد تغییر می دهند که باعث تغییر و نوآوری در رفتار فرد و سازمان می گردد. نتیجه حاضر با نتیجه تحقیق کانتوگیرورگز و همكاران (2005) و مارتین و تربلانچ ( 2007) در یک راستا مي باشد.
رابط مثبت و معناداری بین دو متغیر آرمان مشترک و به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات بیان می کند که وقتی افراد یک آرمان مشترک دارند تلاش می کنند و انرژی مضاعف می گذارند، نه به دلیل اینكه از آنها خواسته شده است، بلكه بخاطر اینكه خود آنها می خواهند و مایل به آن هستند. آرمان مشترک می تواند دیدگاه های شخصی کارکنان را به هم منتقل کند و انرژی و توان لازم برای استفاده از فن آوری های نوین فراهم کند. چرا که با وجود داشتن یک آرمان مشترک، اختلاف سلیقه و نظر در سازمان نه تنها باعث تعارض و تنش نمی شود، بلكه باعث هم افزایی نيز مي-شود. این نتیجه با نتایج تحقیق گاروین (2004) که نشان داده بود بین داشتن آرمان مشترک وکارآفرینی اعضاي هيئت علمي رابطه مثبت و معناداري وجود دارد، همسو مي باشد.
رابطه مثبت و معناداری بین دو متغیر یادگیری تیمی و به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات بیانگر این است که هرچه یادگیری تیمی بالاتر باشد، به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات بالاتر می رود و بالعکس که با نتیجه تحقیق ماریا (2003) و سان (2006) در يك راستا می باشد.
در راستای نتایج تحقیق می توان به پیشنهادات کاربردی زیر اشاره کرد: به منظور تبديل دانشگاه به سازمان یادگیرنده، باید همه مؤلفه های آن (قابلیت شخصی، مدلهای ذهنی، آرمان مشترک، یادگیری تيمي و تفكر سيستمي) به صورت عملی بكار گرفته شود. پيشنهاد مي شود با تاكيد بر تفكر سيستمي به بررسي و تحليل مسائل و مشكلات پرداخته شود. لازم است جهت افزايش قابليت شخصي اساتيد از طريق برگزاري دوره هاي آموزش ضمن خدمت و كارگاههاي آموزشي به تبادل منابع اطلاعاتي براي دسترسي سريع به اطلاعات و دانش لازم در زمينه هاي مختلف اهميت داده شود.
سخن پاياني اينكه، همان طور كه گفته شد، درعصر اطلاعات قدرت ذهن، بر قدرت بازو برتري يافته است. هر سازمان و شركتي كه از اين قدرت برخوردار باشد در صنعت و حرفه خود در مقايسه با رقباي ديگر متمايز و ممتاز مي شود. چرا كه سازمانها و شركت هاي قرن كنوني، با سرعت، حركت و تغيير مي كنند. استفاده از خلاقيت ومهارتهاي يادگيري به موقع و صحيح در زمان مناسب اساس و پايه تداوم اين سازمانها است. از آنجا كه نوآوري يعني ارائه يك ايده جديد، بنابراين نبود خلاقيت فردي و سازماني، سازمان را در دستيابي به راه حل مشكلاتش دچار سردرگمي و ناتواني مي كند خلاقيت سازماني، سازمان را در رويارويي با محيط آشفته و پر ابهام امروزي توانا مي سازد. بنابراين، بقاي سازمانها و شركت ها در توفان اقتصاد رقابتي امروز بر دو محدوده متمركز شده است. پس با اطمينان كامل مي توان ادعا كرد كه استفاده از راه حل سازمانهاي يادگيرنده و در كنار آن خلاقيت مي تواند قدرت رقابت پذيري يك سازمان را افزايش داده و او را از ساير سازمان ها متمايز نمايد. اين راه حل اين امكان را به سازمان ها مي دهد تا با بكارگيري اطلاعات موجود از مزاياي رقابتي و پيشرو بودن بهره برداري نمايند. در سازماني كه دو مولفه مورد بررسي در اين تحقيق، در آن بكار گرفته مي شود، مديران مي توانند در شرايط رقابتي قرن حاضر دوام آورده و موفقيت خود و سازمانشان را تضمين نمايند.
كلام اول 
موضوع: مقالات كنفرانس هاي داخلي
نويسنده: 
تاريخ: 13 مرداد 1393
بازديدها: 2067
