موضوع: مقالات كنفرانس هاي داخلي
نويسنده: administrator
تاريخ: 15 خرداد 1391
بازديدها: 2453
ایجاد مدارس امن در شهرستان لامرد ضرورتی در جهت ایجاد امنیت پایدار
دکتر سید احمد هاشمی
ابوالفضل عباسی
چكيده:
با رشد روند جهانی شدن و توسعه روز افزون جوامع تحولات سياسي ، اجتماعي ، اقتصادي، فرهنگي در دهه هاي گذشته چهره سنتي جامعه را تغيير داده و مناسبات حاكم بر يك جامعه غير سنتي اطلاعات و دانش محور در آن رواج داده است. اگر در مناسبات پيشين خانواده گسترده كانون اصلي تعليم و تربيت به شمار مي رفت در مناسبات جديد اين نقش كمرنگ شده و سازمان ها و نهادهاي جديدتر اين مسئوليت مهم را برعهده گرفتند. دانش‌آموزان براي بالفعل كردن ظرفيت و پتانسيل خود در مدرسه به مكان امن نياز دارند كه بايد مكانهاي امن و سالم هم براي دانش آموزان ، و هم معلمان و كاركنان ايجاد نمود.
خشونت و ناامني هم براي معلمان و هم براي دانش آموزان در امر ياددهي و يادگيري يك مانع بزرگ مي باشد و همچنين جامعه اي كه داراي ارزشهاي خاص انساني است، نمي تواند جوي كه با خطر همراه باشد را تحمل كند. شهرستان لامرد به عنوانی شهرستانی که دارای چشم انداز توسعه ای وسیعی است، نیازمند این است که در بعد امنیت از جایگاهی مطلوب برخوردار باشد. ایجاد مدارس امن در این شهرستان می تواند زمینه ساز این مهم باشد. لذا برنامه های کارامد و مؤثر مدارس امن که شامل برنامه ی مدیریت خشم، برنامه ی درسی، برنامه ی ميانجيگري، برنامه مديريت كلاس و نظارتي در اين مقاله با روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسي قرار مي گيرد.
کلید واژه: امنیت، مدارس امن، برنامه درسی.
مقدمه
انتقال دانش و مهارتهاي اجتماعي به فرزندان در گذشته از وظايف اصلي سازمان اجتماعي خانواده بوده است اما امروزه به دليل وسعت جوامع كه ناشي از رشد جمعيت است و به دليل گسترش تقسيم كار اجتماعي كه تابعي از رشد جمعيت است اين كاركرد به مدارس كه عناصر تشكيل دهنده آن اولياء ، مديران ، معلمين و كاركنان مدرسه از يكسو و دانش‌آموزان از سوي ديگر مي باشد واگذار شده است. در آغاز قرن بيستم ، يعني زماني كه وظايف آموزشي و پرورشي خانواده ها به تدريج به سازمان اجتماعي مدارس انتقال مي يافت اين سازمان ها به كانون اصلي تعليم و تربيت تبديل شده اند.
آموزش تنها يكي از كاركردهاي مدرسه مي باشد و كاركرد دوم مدرسه ، پرورش روح و روان دانش آموزان مي باشد در اين راستا حضور دانش آموزان در مدرسه بيشتر شده و الگوپذيري اجتماعي دانش‌آموزان از مدرسه و اعضاي آن متأثر مي شود كه وظايف اعضاي مدرسه را سنگين تر مي نمايد (بوث روید ، 1998).
شهرستان لامرد امروز داراي جمعيتي جوان است يعني بيش از نيمي از جمعيت آن در سنين زير بيست سال قرار دارند اين جمعيت مي تواند براي پيشرفت شهرستان لامرد به عنوان سرمايه بالقوه محسوب شود اگر به جامعه به عنوان يك خانواده بزرگ بنگريم آنچه فوراً به ذهن ما مي رسد اين است كه چنين جمعيتي نيازمند برنامه ريزي درازمدت در امر آموزش، بهداشت، رفاه اجتماعي ، امنيت مي باشد. محيط اجتماعي مدرسه وسيع تر از محيط خانه است و بيش از آن تابع دگرگونيهاي جامعه مي باشد. بی تردید نظام¬های آموزشی در توسعه¬ی همه جانبه ی جوامع نقش بسیار مهمی دارند و رسالت سنگینی بر دوش آنهاست. یکی از صاحب¬نظران در مسایل آموزش و پرورش در خصوص نظام¬های آموزشی و رسالت این نظام¬ها چنین می¬گوید : « نظام های آموزشی در بیش¬تر جوامع در حال توسعه¬ی صنعتی و اقتصادی به خاطر عدم پیشرفت کافی نسبت به سایر بنیادهای اجتماعی، در رسالت¬های حیاتی و مهم خود چندان موفق و پیشرو نبوده¬اند و از طرفی زیر فشار مسائل و مشکلاتی که توسعه سریع اقتصادی و صنعتی و فراهم شدن امکانات جهت برقراری ارتباط بیش¬تر بخصوص با جوامع پیشرفته صنعتی دیگر ایجاد نموده است قرار گرفته¬اند. به همین جهت سرعت کند نظام¬های آموزشی و پرورشی در جوامع در حال توسعه¬ی اقتصادی و جوامع در حال صنعتی شدن باز هم کندتر شده است. ناتوانی نظام¬های آموزشی و پرورشی همراه با عدم تطابق هدف¬ها و فعالیت¬های آموزشی با نیازها و مشکلات جامعه¬ی امروزی از عوامل عمده-ای هستند که روز به روز از جذابیت « علم آموزی» و «دانش آموزی» به معنی صحیح کلمه کم نموده و از جلوه و رونق مدرسه، کلاس درس و احترام معلم و به¬طور کلی علم و دانش به میزان قابل توجهی می-کاهند» ( پروند، 1380؛ 85 و 87 ).
مدرسه پلي است كه دانش آموزان از روي آن مي گذرند و به جامعه وسيع مي پيوندند در نتيجه مدرسه بايد امن ترين مكان باشد، مديريت مدرسه هم صالح ترين مرجع براي ايجاد نظم باشد تا جامعه امن تشكيل گردد و از اين طريق با ايجاد جو مناسب در مدرسه به تقويت يادگيري دانش‌آموزان و پيشرفت تحصيلي بيشتر آنها، بهبود روحيه كاركنان، معلمان و دانش‌آموزان ، افزايش امنيت و حتي استفاده از منابع مالي و انساني و نهايتاً خلق محيط مناسب و فراهم كردن زمينه رشد و يادگيري بپردازند.
مؤلفه های مدارس امن
مدرسه اولین محیط اجتماعی (پس از خانواده) است که کودک و نوجوان ناچار است خود را با نظم و قوانین آن سازگار سازد. این نظم و تربیت مسلماَ از قوانین و مقررات حاکم در خانواده رسمی¬تر و اطاعت از آن لازم است. در این مرحله است که کودک و نوجوان ناسازگار، نامتعدل یا عقب مانده¬ی ذهنی که استعداد پیروی از از نظم یا هماهنگی با محیط را ندارد، با عدم موفقیت مواجه می¬شود. این عدم موفقیت به نوبه¬ی خود به علت سرزنش¬ها ملامت¬های والدین و اولیای مدرسه و اطرافیان و شکسته شدن غرور و احترام کودک باعث تشدید حس سرکشی، عدم علاقه به ادامه تحصیل، رها کردن مدرسه، فرار از مدرسه، ولگردی، معاشرت¬های ناباب و بالاخره ارتکاب جرم می¬شود (شامبیاتی،1384 به نقل از هاشمی 1389). مدرسه در قالب سنتی خود و در سطوح مختلف می¬تواند عوارضی مانند اضطراب، استرس و خودکشی به وجود آورد. به ویژه میان نوجوانان آنچه می¬توند صدمات عاطفیقابل ملاحضه¬ای وارد آورد، احساس ناایمنی نسبت به آینده میان این گروه است. در ایران اطلاعات جامعی پیرامون شرایط عاطفی محصلین در دست نیست، لکن آمارهای مربوط به خودکشی¬ها حاکی از آن است که خودکشی به علت عدم موفقیت در تحصیل نسبت قابل توجهی از خودکشی¬ها را نشان می¬دهد ( محسنی،1386 به نقل از هاشمی،1389). از این رو نیازمند مدارسی امن در سطح جامعه هستیم که زمینه ی رشد لازم را بوجود آورد. مؤلفه های مدارس امن عبارتند از:
- دانش‌آموزان در هنگام يادگيري احساس امنيت و آرامش نمايند.
- بزرگسالان به عنوان الگو بر رفتار دانش آموزان تأثير مي گذارند.
- دانش آموزان همانند بزرگسالان در اجتماع مسئوليت پذير هستند.
- ارزشها و رفتارهاي ضد خشونت نيازمند آموزش و تقويت است و بايد به وسيله افراد مهم و بانفوذ نهادينه شود و در مدارس اجرا شود.
- دانش‌آموزان ياد مي گيرند كه امنيت را ايجاد نموده و از ارزشهاي همه جنبه هاي زندگي شان مراقبت نمايند به طور مثال در برنامه درسي، مهارتهاي عملي را در مدرسه و در خانه به طور كامل و جامع فراگيرند و به اجر گذارند.
دانش آموزان هنگامي كه در محيط مدرسه احساس امنيت فيزيكي و رواني داشته باشند مطالب درسي را بهتر فرا مي گيرند.
دیدگاه های اساسي در رابطه با مدارس امن
وقتی در جامعه¬ای مدرسه و علم و دانشگاه از رونق بیفتد راه برای شروع ناهنجاری¬ها و انحرافات اجتماعی گشوده می¬شود. زیرا ارزش¬ها و آرمان¬های جامعه و علم آموزی که ربای مردم مقدس بوده است دیگر جزو معیارها و اهداف جامعه محسوب نمی¬شود و جایگزین دیگری پدیدار می¬شوند. ارتباط نهاد آموزش و پرورش که عملاَ تمامی ساختار آموزشی جامعه از ابتدایی¬ترین سطوح تا آموزش عالی را ممکن است را در بربگیرد با انحرافات اجتماعی همانند خانواده از دو دیدگاه می¬تواند مورد شناخت قرار گیرد. از یک سو مؤسسات آموزشی به علت شرایط محیطی و کارکردی می¬توانند عامل ایجاد انحراف در جامعه باشند و از روی دیگر ساختار آموزشی می¬تواند خود ماهیتی انحرافی داشته باشد و یک مسأله به شمار رود ( محسنی، 1386). شناخت اصولی اساسی مدارس امن می تواند زمینه ی محیطی امن را در مدرسه ایجاد نماید. این اصول عبارتند از:
همه افراد داراي ارزش هستند و با آنها بايد با احترام رفتار شود.
مديران و كاركنان مدرسه بايد درباره مسائل مدرسه توافق و اجماع داشته باشند و با اقتدار عمل كنند تا تعامل بين دانش آموزان و ساير اعضاي مدرسه در طول ساعات مدرسه حفظ شود.
محيط مدرسه، ارزشهاي اعضاي كاركنان مدرسه را منعكس مي كند و با افرادي كه در مدرسه از لحاظ فرهنگي به گونه اي متفاوت عمل مي كنند ارتباط مناسب برقرار نموده تا بتوانند خود را با آن محيط تطبيق دهند.
مديران و كاركنان مدرسه بايد به طور مفيد و سازنده و با منطق و دليل و با تطبيق كامل يكسري از امكانات با تأكيد بر مداخله و پيشگيري و پاسخ مثبت در مدرسه عمل نموده و محيط مدارس امن را با قوانين مشخص تقويت نمايند.
دانش‌آموزان در محيط امن و بدون تهديد و پرخاشگري با اعضاي درون مدرسه يا افراد بيرون از مدرسه قادر هستند به يادگيري پيام هاي اصلي سازنده بپردازند.
برنامه ريزي درسي بايد جامع و كامل باشد و از ارزش هاي دمكراسي و اصول دسترسي يكسان و برابر حمايت نمايد.
كاركنان مدرسه به طور حرفه اي حمايت شوند و به طور منظم در محيط مشاركتي مدرسه كار كنند و مطالب جديدي را بايد بياموزند و به دانش‌آموزان انتقال دهند.
اهداف اصلي مدارس امن به يكسو نمودن ارزشها، مهارتها، فعاليت هاي فوق برنامه در برنامه ريزي درسي، آموزشي و برنامه هاي فيزيكي در مدرسه توجه نمائيم.
محيط امن مدرسه را با نظارت و ارزشيابي توسعه و اصلاح نمايند.
به دانش آموزان فرصت دهيم كه مهارتهاي اجتماعي را بياموزند.
به اتفاقات غير هدايت شده پاسخ دهيم و روشي را ايجاد نمائيم كه حقوق و شأن و منزلت دانش آموز مدنظر قرار مي دهند.
حمايت و تقويت رفتار اجتماعي مثبت را به منزل و انجمن ها و كميته هاي آموزشي انتقال داده و با آموزش هاي لازم سعي شود از اين افراد در اين راستا در نهادينه كردن اين مسئله در مدرسه استفاده شود.
مسئوليت پذيري دانش‌آموزان براي اينكه به يك نظم رفتاري برسند.
تهديد دانش آموز با احترام صورت گيرد (شوراي ناحيه آموزشي اوتاواي كانادا )
برنامه هاي آموزشي مديريت مدارس امن
در واقع امنيت از مقوله هاي اساسي است که وجود آن در تمام ابعاد زندگي بشري به نحوي ملموس و مؤثر، احساس مي شود و يکي از اساسي ترين انگيزه هاي زندگي جمعي و مدني انساني، ضرورت تأمين امنيت بوده، به گونه اي که از گذشته ي دور تاکنون، از کارکردهاي اصلي اجتماعات بشري ودولت ها، تأمين امنيت مردم و صيانت از آنان در مقابل خطرات داخلي و خارجي و همچنين نهادينه کردن آن، بوده است (هاشمی، 1389)
مدرسه محيطي است كه همه نوع رفتارها در آن نمايان مي شود. بدين لحاظ تعامل بين دانش‌آموزان با هم و يا حتي با معلم و مديران مدرسه هميشه مثبت نمي باشد و تعارض، تضاد و خشونت هاي معمول را به همراه دارد. خشونت يكي از قديمي ترين و مهم ترين مشكلات بشر بوده و هست و اين شكل همه گير پديده اي است كه در هر زمان و مكان اجتماعي و وقوع آن مي رود و مطالعات نشان مي دهد كه انرژي سرشار انسان بهر حال بايد آزاد شود يا در تنفر، ظلم، تخريب و يا در عشق، محبت و مساعدت و سازندگي و تاريخ تا بحال فراوان شاهد هر دو طيف بوده است.
محیط فرهنگی گاه عامل جرم زا تلقی می شود . بسیار اتفاق می افتد که ارزش¬های گروهی (صنفی، حزبی، قومی ، انجمن ها و...) در تعارض با یکدیگر قرار می گیرند . در این میان فرد برای رهایی از این تعارض ناچار به هنجار شکنی تن می دهد و جرمی به وقوع می پیوندد (اردبیلی،1382و وسلین ،1963).
خشونت در مدارس گرچه در زمان و مكان محدودي رخ مي دهد ولي تابع عوامل بسيار پيچيده تاريخي، فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي مي باشد با توجه به شرايط حساس سني كودكان و نوجوانان براي رشد و تكامل نه تنها سلامت جسمي و رواني ايشان مورد تهديد قرار مي گيرد بلكه موقعيت اجتماعي و سرنوشت آتي آنان نيز تحت تأثير واقع مي شود.
( جانسون و جانسون ، 1997 ) مي گويند: پنجاه سال پيش مهم ترين مسائل انضباطي عبارت بود از دويدن در راهروها، صحبت كردن در خارج از نوبت و جويدن آدامس ولي امروز، تجاوزات شامل خشونت هاي فيزيكي، كلامي و غيره مي باشد لذا ضرورت دارد كه معلمان و مديران زمان و انرژي فراواني را براي دانش آموزان صرف كنند و براي كاهش خشونت سه عامل مهم ضرورت دارد كه در اين مدل كاربردي از اسپراگ و واكر آمده است:
خشونت يعني تهديد و يا سوء استفاده و عاجز نمودن تا احتمال غيرقانوني جوي مثل حمله و برخوردهاي فيزيكي و . . . در تعامل بين دانش آموزان و معلم در مدارس امن احترام متقابل همراه با مسئوليت پذيري و امنيت جسمي و رواني وجود داشته و اين روابط عميق و پايدار خشونت را به حداقل مي رساند.
عوامل بسياري در خشونت تأثيرگذار است كه به شرح زير مي باشند:
1- عوامل اقتصادي ( تنگدستي، شرايط نامناسب زندگي، عدم كفايت مالي خانواده براي تحصيل ازدحام، شلوغي در مدارس )
2- عوامل خانوادگي ( عدم نظارت كافي والدين، تنبيه بدون دليل والدين، گسستگي روابط خانواده، فقدان ارزشها و عدم راهنماي اخلاقي و مذهبي در خانواده )
3- عوامل مرتبط با مدرسه (وجود الگوهاي رفتاري تهاجمي و خشونت در مدارس، ارتباط تهاجمي و مخرب در همسن و سالان، غيرقابل كنترل بودن اندازه كلاس ، برنامه آموزشي كسل كننده و غير قابل انعطاف با علايق و نيازمنديهاي دانش‌آموزان، ضعف در ارتباط معلم و دانش‌آموز تنبيه دانش آموز، اخراج و طرد دانش آموزان از كلاس درس، تحقير دانش آموز و تكرار اين امر.
4- عوامل اجتماعي ( عدم كنترل برنامه هاي ضد اجتماعي و خشونت از رسانه هاي عمومي ، اعتياد )عوامل مخرب در جامعه ، عوامل فردي مثل : قدرت طلبي، برتري طلبي و ضعف در برقراري ارتباط ( جمالي، 1378 ، ص 17 )
پيترسون و لارسون و اسكيا (2001 ) سه سطح را براي خشونت و آشفتگي در مدارس ذكر نمودند كه به شرح زير مي باشد:
1- خلق يك جو مثبت: ايجاد يك جو مثبت، معاشرت و ادب و احترام اعضاء دانش‌آموزان و معلمان را ارتقا دهد و به همين دانش‌آموزان مي آموزند كه رفتارهايي مناسب با هنجارهايي مورد پسند اجتماعي داشته باشند و خشونت را حذف كنند.
2- توصيف و مداخله: به طور خاص دانش آموزاني را كه در خطر هستند و رفتارهاي مسئله دار دارند توسط اعضاي تيم شناسائي، سپس از طريق برنامه هايي نظير نظارت، مديريت پرخاشگري دانش‌آموزاني را كه در خطر جدي هستند آموزش مي دهند.
3- پاسخ مؤثر: به طور جدي و عميق پافشاري بر رفتارهاي مسئله دار،و نياز دانش آموزاني كه رفتارهاي خشن و همراه با آشفتگي و يا رفتارهاي بي نهايت مسئله دار دارند از طريق افزايش مسائل انضباطي ، قانوني و با مقررات مشخص و محكم به طراحي رفتارهاي مداخله گر توسط كاركنان مدرسه در مواقع بحران مي پردازند.
در نتيجه اهداف اين سه پروژه اجراي بهترين مهارت ها و دانش ها در مدرسه، حوزه مدرسه و برنامه ريزي براي رفتارهاي مناسب و توسعه و اصلاحات مي باشد و هدف نهايي آن راهنمايي براي مهارتهاي عملي در مدرسه براي رسيدن به امنيت و مسائل انضباطي است كه به شرح زير مي باشد.
ابتكارات و تمهيدات انضباطي ، قوانين و سياست هاي آموزشي
آموزش ملي و منافع كنترل خشونت در مدارس
برنامه هاي پيشگيري بر اساس برنامه هاي مديريتي در مدارس، اصلاحات محيطي و آموزشي و برنامه هاي درسي صورت گيرد.
لحاظ كردن راههاي پيشگيري از خشونت در كتب درسي دانش آموزان
مشاركت جامعه و اعضاي مدرسه و حتي دانش‌آموزان
شناسايي مراكز بحراني در مدارس ( جمالي ، 1378: 20 )
برگزاري كلاس جهت آموزش والدين
جلسات اضطراري براي معلمان و كاركنان مدرسه
گزارش دهي و ارجاع دانش‌آموزان به مشاوران خاص
اجراي دقيق برنامه پيشگيري توسط مديران
مشاركت دانش آموزان در فعاليت هاي مدرسه
فرهنگ مراقبت
ايجاد يك جو مثبت
توصيف و مداخله
پاسخ مؤثر
برنامه درسي
ديويد جانسون معتقد است دانش آموزاني كه در محيط هاي آموزشي فردگرا و رقابتي به سر مي برند نمي توان انتظار داشت كه در حل تضادها موفق باشند زيرا عوامل فردگرايي و رقابت مانع از به وجود آمدن احساس همكاري و نوع دوستي مي شود.
از اين رو محيط هايي كه به يادگيري مشاركتي بيشتر بها مي دهند بهتر مي توانند در محيط اجتماعي مدرسه ارزش هاي مثبت را تقويت كنند و به دنبال آن مهارتهاي رفع تضاد را نهادينه نموده و به اصطلاح اگر دانش آموز محور هستند مانع از انزواي دانش‌آموزان و ايجاد احساس از خودبيگانگي مي شود.
در برنامه هاي دانش آموزي محور از اولياي مدرسه و اعضاي مدرسه مي خواهند همه عواملي را كه موجب رقابت و تفرقه مي شوند به دقت شناسايي كنند و برنامه هاي درسي را با آرامش و صلح تدوين كنند. به طور مثال اگر دانش آموزان تاريخ و ادبيات صلح و صلح دوستي را مطالعه كنند تضادها كاهش مي يابد. معاون مدرسه هاروارد در مورد فعاليت هاي فوق برنامه مي گويد: دانش‌آموزان براي پيشگيري از خشونت به يك چيز مثبت نياز دارند و آن ورزش ، حضور در كلوپها و مطالعه علوم انساني مي باشد ( اجتهادي، 1379 )
هر برنامه درسي ابتدا بايد نيازهاي دانش‌آموزان را لحاظ نموده ثانياً معلمان بايد به اجراي متنوع نگرش هاي آموزشي كه شامل مدل، بحث نوار ويديويي مي باشد و ... بپردازند و قبل از اجرا كاركنان بايد مسئله را درك نموده و سپس در فعاليتها درگير شوند.
برنامه ميانجيگري
یکی از عواملی که می¬تواند در گرایش به سمت بزهکاری حایز اهمیت باشد مراکز و مؤسسات آموزشی است. یکی از اساتید جامعه شناسی انحرافات اجتماعی در این خصوص می¬گوید: « مؤسسات آموزشی نی-تواننداز طریق تبلیغ ضمنی یا علنی ایدئولوژی¬های خشونت¬گرا و یا تقویت مبانی آن عاملی برای ترویج خشونت در جامعه باشند. آموزش مبانی ابدئولوژک مبتنی بر برتری گروهی، قومی یا نژادی و یا زمینه¬های دیگر از مهم¬ترین نمونه¬هایی است که جهان از دیرباز انواع مختلف آن¬را تجربه کرده است» ( محسنی، 1386؛40).
برنامه¬هاي حل تعارض و پيشگيري از آن نيازمند همكاري دانش‌آموزان و مشاركت والدين و اعضاء و كاركنان مدرسه مي باشد ( لينچ ،1998 ).
حل تعارض و برنامه هايي در خصوص صحبت دانش‌آموزان با همديگر در فضاي بسته بدون دخالت ديگر افراد و ايجاد اين راهها براي رسيدن به ارامش امنيت ضروري مي باشد. يكي از برنامه هاي بسيار مهم در حل تعارض برنامه ميانجيگري همشاگرديها مي باشد كه به برنامه هاي گفته مي شود كه مجموعه اي منظم از دانش آموزان در طول سال تحصيلي با ارتباطات و حل مناسب مسائل استراتژيك و اختلافات در مدرسه مي پردازند و با هم دوست و يار صادق و وفادار مي باشند و به حل تعارضات می پردازند ( ميشلا و همكاران، 2000 ).
ديويد جانسون تأكيد مي كند كه دانش‌آموزان بايد از دوره پيش دبستاني تا دانشگاه تكنيك هاي رفع تضاد را بياموزند و آن را به عنوان الگوي رفتاري، پيوسته بكار گيرند ( اجتهادي، 1379 ).
برنامه مديريت خشم
از ديدگاه راونشناسان خشم يك احساس مي باشد نه يك رفتار و هر فردي به طور طبيعي آن را تجربه كرده است و جزيي از واقعيات زندگي ما محسوب مي شود. علي رغم اينكه دانش‌آموزان خشم و عصبانيت را تجربه مي كنند بايد راههايي را بشناسند كه بتوانند از آنها در مواقع ضروري استفاده نمايند و در روابط اجتماعي با مشكلات حاد روبرو نشوند كه به شرح زير مي باشد:
1- ايجاد يك جوّ امن : معلمان بايد يك جو انعطاف پذير، روشن، يكپارچه ايجاد نمايند كه هر دانش آموز بتواند با اجراي مجموعه اي از قوانين منظم هم به خود و هم به ديگران احترام لازم را بگذارد.
2- كسب تكنيك هاي لازم مديريت خشم توسط معلم : دانش‌آموزان معلمان خود را به عنوان الگوي موفق مي شناسند در نتيجه معلمان به عنوان مدل موفق بايد اين روشها و تكنيكها را بياموزند تا بتوانند امنيت دانش‌آموزان را ايجاد نمايند.
3- كمك به بچه ها تا مهارتهاي خودتنظيمي را توسعه دهند: اين مهارت به دانش‌آموزان كمك مي كند تا رفتارهاي خود را با ديگر دانش‌آموزان تنظيم نمايد.
4- استفاده از كتابها و داستان هايي كه به بچه ها در درك آنها و مديريت خشم كمك مي كند.
5- ارتباط والدين : مربيان بايد با مشاركت والدين به تعليم و تربيت بپردازند و بايد والدين را تشويق نمايند كه به محض ديدن رفتارهاي مناسب از فرزندانشان در قبال آن رفتار مناسب پاداش مناسب هم ارائه داده و يك مدل كامل موفق براي مهارتهاي مناسب براي فرزندانشان باشد ( ليزلي ، دپارتمان آموزشي فلوريدا، 2002 ).
برنامه مديريت كلاس درس
دانش‌آموزان اولين قربانيان ناامني در مدرسه و كلاس درس مي باشند در نتيجه هدف برنامه هاي آموزشي جهت مديران و سپس معلمان تقويت مهارت در اداره مشاجرات و حل اختلاف و تشخيص قبل از وقوع اتفاق مي باشد والدين بايد برخورد مناسب با فرزندانشان داشته باشند و مهارت هاي ارتباطي ، تسلط بر اضطراب و كنترل شخصي تسلط كامل پيدا نمايند. در مديريت كلاس درس به اين عوامل بايد توجه نمود:
1- نظم استراتژيك در ساختار كلاس كه محيط يادگيري مؤثر را ايجاد مي نمايد.
2- تأكيد و پافشاري بر نكات مثبت
3- آموزش مسئوليت پذيري به دانش آموزان
4- توسعه ي خود كنترلي
5- عدم سكوت در مقابل رفتارهاي بد
6- تشكيل كميته هاي خاص براي رفتارهاي بد و نابه هنجار
7- فرصت به دانش آموزان براي شناسايي قوانين
8- آموزش چگونگي يادگيري مطلب
برنامه مديريت رفتار كلاس موجب كاهش افت تحصيلي، ترك تحصيل آشفتگي ذهني، انزوا،خشونت و ... مي شود ( كالنتين ، 2003).
برنامه ي منش سازي
مدارس بايد علاوه بر كمك به دانش آموزان در فراگيري مديريت تضادها منش هاي پسنديديه را در دانش آموزان خود تعبيه كنند.
داين برت و شلدبرمن متخصصان پرورش شخصيت مي گويند: بخش فراموش شده ي پيشگيري از خشونت، پرورش شخصيت از طريق تهذيب نفس و همدلي است بدون اين مهارتها مدراس در معرض خطر جدي قرار دارند به گونه اي كه ممكن است به سازمانهايي تبديل شوند كه در آن بجاي همدلي و تفاهم ترس حاك است.
تهذيب نفس را مي توان همراه با مواد درس يآموزش داد. رشد اخلاقي و اجتماعي در ارتباط با يكديگر انجام مي شود و لذا مدارس نبايد فقط بر رشد عقلاني تدكيد نمايند.
در اين ميان تعيين مقررات انضباطي مناسب نخستين گام به شمار مي آيد.
آموزش روابط اجتماعي و عاطفي كه موجب رشد اجتماعي و عاطفي مي شود كه اين نوع آموزش با مفهوم هوش چندگانه گاردنر سازگار است. دانش‌آموزان مي توانند احساسات و عواطف و نااميدي به شكلي مؤثر جهت دهند ( اسميت و مك كي ، 2005 ).
برنامه های حمایتی (اجتماعی، عاطفی)
حمایت از دانش آموزان در انتقال تجربیاتشان به بزرگسالی و کسب مهارتهایی که اجتماعی شدن و تعادلات همه جانبه و امنیت روحی- روانی، آرامش خاطر را به همراه داشته باشد ضروری می باشد بدین منظور اجرای برنامه های حمایتی زیر الزامی می باشد : ( انجمن سلامت ذهن ،2002).
برنامه ی آموزش مهارتهای زندگی: مهارتهای زندگی در واقع مهارتهای سازگارانه آن گونه که مار ا قادر سازد، به مقابله مؤثر با مقتضیات زندگی روزمره باشیم. از این رو دانش اموزان نیازمند آموزش های بازم در زمینه ی مهارتهای زندگی می باشند تا به یک زندگی امن بپردازند.
توانایی تصمیم گیری: این توانایی به فرد کمک می کند تا به طور مؤثر به تصمیم گیری های منطقی و عقلانی متناسب با مقتضیات زندگی بپردازد.
توانایی حل مسأله: این توانایی به فرد کمک می کند تا به حل مسائل زندگی خود بپردازد. حل نشدن مشکلات زندگی موجب تنش روانی و به طبع آن مشکلات جسمی می شود.
توانایی تفکر خلاق: این نوع توانایی هم به حل مسأله کمک می کند و هم فرایند تصمیم گیری را خلاقانه و منطقی می سازد. با استفاده از این تفکر راه حل های مختلف بررسی و پیامدهای هر کدام نیز شناسایی می شود تا در اختیار روند تصمیم گیری قرار گیرد. این امر فرد را قادر می سازد تا مسایل را از ورای تجارب مستقیم خود دریابد (هاشمی، 1386).
توانایی تفکر نقادانه: عقلانیت انتقادی به مثابه ی هدف اصلی تعلیم و تربیت در برخي از تئوري ها، انگیزه ای را برای جنبش تفکر انتقادی ایجاد کرده است. بنابراین به آموزش و پرورش به مثابه ی وسیله ی حل مسایل اجتماعی نگاه مي شود که باید جامعه را به جلو ببرد و خود نیز لباسی از روح علمی و انتقادی بپوشد (هاشمی، 1390). تفکر نقادانه، توانایی تحلیل اطلاعات و تجارب است. آموزش این مهارت دانش آموز را قادر می سازد تا در برخورد با گروه همسالان، ارزش ها و رسانه های جمعی مقاومت کند و از اسیب های احتمالی ناشی از آن در امان بماند.
خردورزی: اهمیت پرداختن به خردورزی و علم و دانش از آن جهت است که اگر ما خواهان جامعه ای آزاد، برابر، خردورز، مساوات طلب، قانون مدار و انتخاب گر هستیم، مهمترین مسیرش از تعلیم و تربیت می گذرد و از طرف دیگر، همان گونه که یاسپرس نیز می گوید، خرد بر پایه ی تعلیم و تربیت استوار است ( هاشمی، 1390).
توانایی برقراری رابطه ی مناسب: این مهارت فرد را قادر می سازد تا از طریق کلام یا رفتار خود و به شیوه ای که متناسب با فرهنگ، جامعه و موقعیت، خود و ارزش ها، و باورهای خویش را ظاهر سازد. بدین صورت نظرات، ایده ها، درخواست ها، نیازها و درخواست همکاری خود را بیان کند. درخواست کمک و همکاری از دیگران از مشخصه¬های رفتار سالم است.
توانایی برقراری روابط بین فردی سازگارانه: این مهارت به ایجاد روابط مثبت و مؤثر انسانی با دیگران کمک می کند. یکی از این روابط توانایی ایجاد و ابقای روابط دوستانه است که در ایجاد روابط روانی و اجتماعی سالم نقشی اساسی دارد.
توانایی آگاهی از خود: خودآکاهی توانایی شناخت خود و آگاهی از خصوصیات، نقاط قوت و ضعف و ترس ها و انزجارهاست. رشد خودآگاهی به فرد کمک می کند تا در یابد تحت استرس قرار دارد یا نه، همچنین این مهارت پیش¬شرط لازم و ضروری در ایجاد روابط سالم و دوستانه است.
توانایی همدلی با دیگران: همدلی یعنی اینکه فرد زندگی دیگران را حتی در موقعی که در آن موقعیت قرار ندارد درک کند. این مهارت به افراد کمک می کند دیگران را در شرایطی که با او متفاوت است بپذیرد و به او احترام بگذارد که نتیجه ی آن ایجاد محیطی امن در جامعه توأم با احترام به شخصیت، همدلی و مهربانی می شود.
توانایی مقابله با هیجان¬ها: این توانایی فرد را قادر می سازد تا هیجانه¬های خود و دیگران را شناسایی کند و نحوه ی برخورد با آن را بداند. شناسایی هیجان¬هایی مانند غم، خشم، خنده و ... تأثیر زیادی بر سلامت روانی افراد دارد.
توانایی مقابله با تنش ها: این توانمندی شامل شناخت تنش¬های مختلف موجود در زندگی و تأثیرات آن است. شناسایی منبع تنش¬ها و تأثیراتی آن فرد را قادر می سازد فشارهای ناشی از این تنش ها را کاهش دهد.
آن چه در این مبحث مشهود است ایجاد این مهارتها و توانایی ها در دانش آموزان می تواند زمینه ساز جامعه ای امن و سالم باشد. بنابراین لازم است آموزش و پرورش شهرستان لامرد در جهت ایجاد امنیت در شهرستان، بازنگری اساسی در زمینه ی آموزش این مهارتها انجام دهد.
برنامه ی سلامت
سلامت انسان فقط به معنای بیمار و ناتوانی جسمی فرد نیست؛ بلکه سلامت شامل ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی می باشد که برای ایجاد آن نیازمند اتخاذ روش ها و تدابیر مدون و روشنی هستیم. سلامت لازمه ی داشتن عمری طولانی و با کیفیت است. برای پیشبرد و ارتقای سالمت ضروری است؛ افراد اطلاعات را بطور صحیح دریافت کنند و به آن اطلاعات اعتقاد و باور داشته باشند و رفتارهای روزمره ی خود را برآن اساس قرار دهند.
بر این اساس باید مدارس شهرستان لامرد را به محل پیشبرد و ارتقای سالمت در تمامی ابعاد آن مبدل ساخت که در آن تلاش می شود تمام فرصت ها برای هماهنگی برنامه های آموزشی و سلامت افراد به کار رود. در این زمینه لازم است برنامه های سلامت در قالب روش ها و برنامه های مختلف با حضور دانش آموزان، والدین، معلمان، مدایران و سایر افراد مؤثر در امر آموز شو سلامت اجرا شود.
آموزش سنگ بنای ارتقای سلامت است که از مدرسه شروع شده و به جامعه تسری می یابد. برنامه ی سلامت را می توان در دو بخش مورد توجه قرار داد:
الف) آموزش سلامت
سازمان بهداشت جهانی سلامت را این گونه تعریف می کند: « سلامت عبارت است از رفاه کلی جسمی، روانی، اجتماعی، آموزش سلامت به تمامی عوامل، تجربیات و فرایندهایی که بر نحوه کسب اطلاعات و طرز فکر و پرورش و افراد و تغییر فکر افراد تأثیر می گذارد.
آموزش سلامت در مدرسه با تدریس در کلاس درس، و فالیت آموزش یدر زمین بازی و ورزش از طریق تمام موضوعات درسی امکان پذیر است. از آن جایی که آموزش و تمرین بهتر کسب می شود لذا از نزدیک با سایر جنبه های ارتقای سلامت ارتباط پیدا می کند. یعنی در همان جایی که اعضای مدرسه شاهد بهبود محیط، تغذیه و خدمات بهداشتی خود می باشند. این تمرین ها آموزش آنها را پیش می برد. روش آموختن، تفکر و بررسی نیازها و مشکلات تنها نیمی از راه است. ما نیازمند سوق یافتن این اطلاعات به سوی تفکر پویا و عملی کردن آن هستیم. « آموزش مهارتهای زندگی» غالباً به عنوان این مفهوم به کار می رود.
آموزش پیام های سالم و مهارتای زندگی هر دو وابست به تغییر نگرش می باشند. به منظور تأمین سالمت خود، تصمیم گیری و کمک به دیگران، باید خواستار ایجاد تغییر و داشتن ذهنی باز در ایجاد تحول باشیم.
هدف اصلی از آموزش موضوعات سلامت این است که، فرد از یادگیری خود در عمل بهره ببرد و برای ارتقای سلامت خود اقدام نماید. برای یادگیری توأم با عمل پنج مرحله وجود دارد:
1- مضمون های اساسی در مورد موضوع آموخته شود.
2- دریافت و درک کردن.
3- فراهم کردن شرایط مطاله و طرح فعالیت.
4- عمل به طور مستقل.
5- بحث در مورد آن چه فرا گرفت است.
مجمع بهداشت جهانی در نتیجه ی یک تحقیق در سال 1996 به امر آموزش کارکنان در خصوص مربیان بهداشت در امر پیشگیری از خشونت دانش آموزان اشاره نمود و کنترل خشونت را یک اولویت در امر بهداشت عمومی معرفی نمود ( سیاست گذاری در زمینه ی جلوگیری از خشونت در مدارس ، 1996).
سازماندهی و روشهای آموزش سلامت در مدارس امن
ارتقاء بهداشت تأثیرگذاردر مدارس بدون آموزش افراددرگیر امر آموزش و پرورش راه به جایی نخواهد برد.برنامه های آموزش سلامت را در قالب روش های زیر می توان سازماندهی داد:
• آموزش سلامت در کلاس ها درس در ترکیب با درس های دیگر.
• آموزش دسته جمعی
• آموزش به صورت سمینارها و کنفرانس ها
• گردش علمی
• تشکیل نمایشگاه های سلامت و بهداشت
• اجرای آموزش با استفاده از وسایل کمک آموزشی مانند عکس، فیلم، پوستر و ...
• اجرای آموزش های عملی
• آموزش و فردی و مشاوره
• گنجاندن مطالب بهداشتی در خلال سایر دروس
• اجرای نمایش در قالب ایفای نقش
• استفاده از آموزش گروه همسالان از طریق تشکیل انجمن ها ی مختلف
• آموزش به والدین ( همان منبع).
ب) خدمات سلامت در مدارس
خدمات سلامت نوعی مشارکت است که کارکنان بهداشتی، اعضای مدرسه و جامعه را درگیر می کند و بر پایه پیشگیری از بیماریها مشکلات را شناسایی نموده، و مانع از وقوع بیماریها می شود و بر مسایل بهداشتی نظارت می کند.
یکی از وظایف اساسی مدارس، برنامه ریزی و انجام فعالیت هایی برای مراقبت بهداشتی دانش آموزان است.در این راستا به منظور تأمین سلامت اقداماتی صورت گرفته است.
1) ارزیابی سلامت دانش آموزان و تشکیل پرونده سلامت برای آنها: این پرونده که از آغاز ورود رسمی دانش آموز به مدرسه تهیه و تدوین می باشد شامل موارد زیر است:
• مشخصات عمومی و سوابق پزشکی
• وضعیت ایمن سازی
• معاینات عمومی پزشکی
• نمودار تغییرات جسمی. قد، وزن و ...
• آزمون های ورزشی مبتنی بر سلامتی
• توصیه ها، ارجاعات و پیگیری ها
2) پیشگیری و کنترل بیماریها، انجام واکسیناسیون: شناخت موارد بیماری و اجازه ی بازگشت به مدارس، و پیگیری بیاریهای واگیردار از جمله دیفتری و کزاز اقداماتی لازمی است که در این زمینه صورت می گیرد.
3) مراقبت از کودکان دارای نیازمندیهای ویژه
4) انجام معاینات پزشکی مداوم
5) کمکهای اولیه به کودکان آسیب دیده
6) مناسب و راحت بودن صندلی
7) ارائه ی خدمات تغذیه ای
8) وجود محیطی آرام و به دور از سر و صدا
9) حضور فعال پرستار، مربی بهداشت و پزشک در مدرسه
10) ارائه خدمات راهنمایی، مشاوره و روانشناسی
11) میزان نور کافی در کلاس ها
12) فعالیتهای ورزشی منظم
13) وجود سیستم خنک کننده و حرارات دهنده ی مناسب
14) زمان رفع زباله
15) وجود سرویس های بهداشتی مناسب
16) تعداد کافی شیرهای آبخوری ( رمضان خوانی، 2007).
برنامه های فیزیکی
یکی از برنامه های مهم در مدارس امن برنامه های فیزیکی در بیرون و درون مدارس می باشد. در مدارس آلاباها دوربین های مخفی از سال 1986 به کار گرفته شده است در سال 1996 در ایالت مینه سوتا هشت دستگاه دوربین در یکی از دبیرستان ها به کار گرفت شده است (کالتاگیرون، اندرهولت، 2003).
اقدامات مهم برای برنامه ی فیزیکی به شرح زیر می باشد:
امنیت درونی
• لباس متحد الشکل برای همه ی دانش آموزان که موجب امنیت خاطر، تعلق، احترام، رفع حسادت و تبعیض می شود.
• وجود امکانات آزمایشگاهی لازم تا دانش آموزان مجبور نباشند به خارج از مدرسه بروند.
• محدود بودن تعداد دانش آموزان در هر کلاس
• مناسب بودن اندازه ی کلاس
• روشنایی کافی در راهروها و سرویس های بهداشتی
• تفکیک حیاط و محیط باز مدرسه برای دانش آموزان سنین مختلف
• محدود کردن راههای ورودی مدرسه
• وجود جای امن جهت نگهداری وسایل شخصی دانش آموزان
• کمک گرفتن از والدین در طی برنامه های مدرسه
• حضور کارکنان در ساعات تفریح در بین دانش آموزان
• مجهز بودن مدرسه ه سیتم ایمنی در مواقع آتش سوزی.
امنیت بیرونی
• وجود پلیس و نیروی انتظامی در اطراف مدرسه جهت ایجاد امنیت.
• استفاده از سرویس های رفت و آمد.
• همکاری والدین مدرسه در هنگام خروج دانش آموزان از مدرسه
• ایجاد خانه های امن در طول مسرهای منتهی به مدارس
• استفاده از کارتهای هوشمند مخصوص دانش آموزان ( همان منبع)
برنامه های نظارتی
پاوول و همکاران (1999)، در مطالعات خود به این نتیجه رسیدند که تدابیر انظباطی اگر همراه با اقدامات آموزشی مناسب و حمایت های اجتماعی همه جانبه نباشد و یا اگر ظرافت های خاص در اعمال آن رعایت نشود ممکن است نتیجه ای کاملاً عکس آنچه انتظار می رفت در پی داشته باشد.
پاوول در بخش مدیریت مدرسه در بحث انظباط و تنبیه بیان می کند که تنبیه موجب قطع روابط، انزجار و اجبار بجای اطاعت می شود. و در نهایت می تواند موجب افت تحصیلی و غیبت در مدرسه شود. اساساً بیان این مطلب به معنای رد کامل تدابیر انظباطی نیست؛ بلکه اظهار این موضوع است که روش ها و تدابی رما رد ایجاد انظباط باید توأم با مهربانی و حس احترام به افراد باشد.
فرهنگ مراقبت و نظارت به عنوان یکی از اصول اساسی در ایجاد اظباط در مدارس شامل موارد زیر می باشد:
• حضور مشاورین و خدمات مشاوره در مدارس
• کنفرانس هایی در زمینه ی خشونت در مدارس
• تقویت مقررات و سیاست های انتظامی در مدارس
• لحاظ ارتباطات سازنده و دیدگاه های تعاملی در برنامه ی درسی مدارس
برنامه های نظارت در مدارس شامل موارد زیر می باشد:
نظارت کافی بر اموال مدرسه
نظارت بر برنامه های گردش علمی
نظارت بر برنامه ی سلامت کارکنان
نظارت بر اجرای قوانین در مدرسه
نظارت بر دانش آموزان مسأله دار
نظارت بر برنامه های آموزشی
نظارت بر برنامه های مدرسه ی امن
نظارت بر برنامه های پیشگیری در مدارس
نظارت بر سیستم امن در مدارس
نظارت بر مراقبت های بهداشتی مدارس
و ...
برنامه های نظم و انظباط در مدارس یکی از مسائل مهم است که بسیاری اهداف تربیتی معلمان، مدیران و اولیای مدرسه براساس آن شکل می گیرد. ایجاد نظم و انظباطی که توأم با یک محیط رشد یابنده برای افراد باشد می تواند زمینه ساز توسعه و گسترش مدارس امن شود.
جمع بندی و نتیجه گیری
بقا و دوام هر کشوری تا حدود زیادی وابسته به آموزش بهداشت، امنیت روان و جسم دانش آموزان آن بستگی دارد و هرچه دانش آموزان در امنیت بیش تری قرار داشته باشند بهتر می توانند در کسب مهارتهای اجتماعی و شخصی موفق شوند. در زمینه¬ی اهمیت امنیت و ضرورت آن برای زندگی نیز همین بس که دانشمندان آن را به مثابه ی یکی از نیازهای اساسی انسانها در نظر می گیرند (در این زمینه نگاه کنید به اوسلر ، 2001 ، الدریج ،2005 و کارینگ ،1987).
در دنیای امروز که با تحولات شتابناک علم و تکنولوژی روبرو هستیم؛ برای حفظ و دور کردن آسیب های گوناگون لازم است یک برنامه ی مناسب برای امنیت در مدارس ارائه شود.
نقطه ی شروع این مهم از مدرسه است چراکه دانش آموز بسیاری از نگرشها، مفاهیم و مهارتها را در مدرسه کسب می کند و سرانجام بصورت رفتارهای مختلف در او متجلی می شود. آموزش های که در مدرسه داده می شود تأثیر زیادی بر امنیت روانی و اجتماعی افراد دارد. لذا لازم است جهت ایجاد و توسعه ی امنیت در شهرستان لامرد مؤلفه ها و مفاهیم مدرسه ی امن مورد توجه کارشناسان و صاحبنظران آموز شو پرورش قرار گیرد. مجموعه ی پیشنهادهای زیر جهت توسعه ی مدارس امن در شهرستان لامرد ارائه می شود:
1- شناسایی و مؤلفه ها و مفاهیم مدرسه ی امن
2- برگزاری کنفرانس ها و همایش ها در جهت ایجاد مدارس امن
3- توجه به مؤلفه ها بهداشتی، فیزیکی، نظارتی و ... مدارس امن
4- مهارت آموزی مبتنی بر اصول نظریه های شناختی و علمی
5- آموزش مهارتهای ارتباط سالم با دانش آموزان به معلمان
6- تقویت خدمات روانشناسی و مشاوره در مدارس
7- آموزش انجمن اولیا و مربیان در زمینه ی ایجاد مدارس امن
8- هماهنگی و همکاری با سایر نهادهای اجتماعی مانند نیروی انتظامی، مراکز بهداشتی و تغذیه ای، کمیته ی امداد و ...
9- توجه و رسیدگی به ساختمانها و ظاهر فیزیکی مدارس
اطلاعات
براي ارسال نظر، بايد در سايت عضو شويد.
كلام اول 
