نخستین همایش ملی آموزش وامنیت
دانشگاه آزاد اسلامی واحد لامرد
موضوع:
نقش کیفیت آموزش درارتقای امنیت درجامعه
دکترسید احمد هاشمی* عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد لامرد،گروه علوم تربیتی،لامرد،ایران
علی کرمی
Department of education,Lamerd Branch,Islamic Azad University,Lamerd,Iran *
1.alialamarvdasht@yahoo.com
چکیده
این نگارش با رویکرد توصیفی –تحلیلی و در نهایت با رائه ی راهکارهایی به بررسی مؤلفه ی کیفیت آموزش در جهت برقراری امنیت پرداخته است تا نشان دهد که آموزش می تواند بیشترین نقش را در برقراری امنیت داشته باشد. سازمانها باید سياست منظم و يكپارچه‌‌اي را در جهت برنامه‌‌ريزي و آموزش و امنیت مجموعه خود به نحوي اثر بخش بعمل آورده و در قالب برنامه‌‌هاي بنيادين دست به ايجاد هماهنگي‌‌ها و رعايت اولويتها بزنند. در چنين شرايطي طرح برنامه‌‌ريزي و امنیت با توجه به ابعاد وسيع و گسترده آن پاسخي به چگونگي برنامه‌‌ريزي مؤثر در بلند مدت می باشد. برخلاف روشهاي معمول كه تنها به عوامل داخلي مي‌‌پردازند، اين نوع برنامه‌‌ريزي و آموزش نگاه به بيرون و عوامل محيطي نيز دارد. لذا مي‌‌توان گفت محصول برنامه‌‌ريزي و آموزش برای امنیت، برنامه‌‌اي راهگشا و آيندهنگر و تحول آفرین است كه سازمان را در بستر شكار فرصت قرار داده و موجبات برتري و تعالی این سازمان را فراهم سازد. محصول نهايي اين فرايند مجموعة رسالت و مأموريت سازمان ، اهداف كيفي و كمي آن براي يك دوره پنج ساله و برنامه های عملیاتی و اقدامات اصلي اجرايي براي نيل به اهداف تعيين شده می باشد.این مقاله با محور قرار دادن آموزش وکیفیت و تأثیرآن برای امنیت می پردازد.
کلیدواژه : آموزش، کیفیت ، برنامه‌‌ريزي ، اثر بخش، امنیت.
مقدمه
در مورد موضوع امنیت و نقش آن در ارتقای عدالت و پیشرفت لازم است در ابتدا امنیت و ابعاد امنیت را بشناسیم. واژه‌ی امنیت از لحاظ لغوی از ریشه‌ی "اَمِنَ" گرفته شده است كه در مقابل خوف و هراس است و كتاب مفردات كه یكی از كتب معتبر است مفهوم امنیت یا امن را به معنای سكونت روح و از بین رفتن ترس معنا كرده است، مصونیت از تعرض و تصرف اجباری بدون رضایت كه برای مردم در آن حالت هیچ هراس و بیمی وجود نداشته باشد و بتوانند حقوق و آزادی‌های مشروع خود را داشته باشند و این حقوق و آزادی‌ها به هیچ وجه به مخاطره نیافتد. در مقابل امن، امان و امنیت یك سری واژه‌هایی بكار رفته‌اند كه شاید به‌طور صددرصد آن مفهوم را مقابله نكند، ولی به زیر شاخه‌هایی از مفهوم ناامنی اشاره دارد. مثلاً بحث عدوان، تجاوز، ظلم، ارعاب یعنی ترساندن، فساد، زنا، شرارت، غوغاگری، فتنه، اهانت و مثل اینها كه در حقیقت ملازمان ناامنی محسوب می‌شوند. امنیت شرایطی است مثل جو، مثل فضا كه باید همگان از آن بهره ببرند، در آن فضا بتوانند كار و فعالیت كنند.در سیره‌ی بزرگان دین یكی از اهداف كلیدی رسیدن به امنیت بوده است، كه این را در دوران پیامبر اكرم(ص) و در دوران ائمه(ع) می‌بینیم، بخصوص در دوران امیرالمؤمنین(ع) كه فرصتی به ایشان برای تشكیل حكومت دست داد، تمام اقدامات حكومتی ایشان، از جمله ستاندن حق محرومان از ظالمان، اجرای عدالت همگانی، احقاق حقوق بشریت و رفع نابسمانی اجتماع در این زمینه است، به عبارت دیگر ایشان امنیتی را مد نظر داشتند كه بتوانند در سایه‌ی آن به مصداق‌هایی از برقراری عدالت برسند و آن را محقق بكنند. امام حسین(ع) می‌فرمایند كه هدف ما برای رسیدن به حكومت و قدرت سیاسی چهار چیز است، این كه مصالح دین را برای مردم روشن كنیم، اصلاح‌گری كنیم و بندگان ستمدیده‌ی خداوند به امن برسند و احكام خدا را كه اجرا نشده‌است، اجرا كنیم. یعنی بدست آوردن حكومت و یا رسیدن به قدرت سیاسی، چهار دلیل مهم دارد كه یكی از كلیدی‌ترین‌شان ایجاد امنیت برای افراد مظلوم است.
تعاریف کیفیت:
کیفیت در فرهنگ فارسی عمید صفت یا چگونگی و حالت چیزی بیان شده است. در دهه 50 میلادی ادوارد مینگ (W.E.Deming)و فیگن باوم(A.V.Feigen baum) مفهوم جدید کیفیت را این گونه بیان نمودند: « کیفیت مفهوم وسیعی است که تمام بخش های مختلف سازمان نسبت به آن متعهد هستند و هدف آن افزایش کارائی کل مجموعه است. هدف نهایی آن مطابقت کامل با مشخصات مورد نیاز مشتری یا مراجعه کننده با حداقل هزینه برای سازمان است که منجر به افزایش قابلیت رقابتی و کارایی می شود. ( تسلیمی، 1371)در همین راستا زمردیان ( 1374) کیفیت را پاسخگویی به نیازها و الزامات تعیین شده از سوی مشتری مراجعه کننده در مرحله اول و تمام مراحل بعد از آن می داند.کرزابی(crosby)کیفیت را عبارت از انطباق محصول و خدمات با افراد می داند.( به نقل از منجی، 1379)ایشاوا(Ishykava) کیفیت را آن چیزی می داند که واقعاً مشتریان را راضی نماید بنابراین کیفیت برآوردن نیازها و انتظارات منطقی مشتریان است.( به نقل از پور اشکاء، 1373)گلسانی(1379) در مورد کیفیت می گوید: « روزگاری کیفیت تطبیق ساخت با استانداردها و طراحی تعریف می شد، اما امروز تطبیق محصول و خدمات با مشتری و مراجعه کننده تعریف می شوند. »وقتی در مورد مفهوم کیفیت از افراد پرسیده می شود، اصطلاحاتی از قبیل خوب بودن یا تجملی بودن را به عنوان معادل بکار می برند. اما باید توجه داشت که اینگونه تعاریف ذهنی است و هیچ گونه مبنایی برای اندازه گیری کیفیت به دست نمی دهند، به این منظور به تعریفی نیاز است که همه آن را به یک صورت درک کنند.( 1990، هوروتیز).لذا کیفیت را با فرمول زیر می توان نشان داد:
اگر Q=1 باشد آن گاه تقاضای مشتری اجابت شده است.
عملکرد= Performance نتیجه ی مورد انتظار= Expootion کیفیت=Q
از مجموع تعاریف و مطالب ارائه شده پیرامون کیفیت نتایج زیر را می توان گرفت:
1-کیفیت توسط مشتری یا مراجعه کننده و انتظارات وی تعیین می شود.
2-کیفیت بایستی رضایت و خشنودی مشتری یا مراجعه کننده را به دنبال داشته باشد.
3-انجام صحیح کار و خدمات در اولویت کار کیفی قرار دارد.
4-هدف از کیفیت، افزایش کارایی سازمان با حداقل هزینه است.
5-کیفیت به معنای تجمل و لوکس گرایی نیست.
6-واژه کیفیت به تنهایی به معنای درجه عالی بودن و برتر بودن نیست وبطور کلی کیفیت نسبی است. ( جامی شریف، 1374)
مفاهیم و تعاریف کیفیت در آموزش
ما در عصری زندگی می کنیم که با تعدد سازمان ها مواجه و منبع تأمین نیازهای نهادینه ها را ، سازمانها از نوع دولتی و خصوصی آن تشکیل می دهند تقریباً در کلیه ی شئون زندگی رخنه کرده اند و سیر تمدن جوامع انسانی کم تر پدیده ای را به خدمت آنها می توان یافت.(مقاله Tam سامان گهر، 1371)زمانی که چنین ارتباط و پیوستگی میان انسان و سازمان برقرار است، توجه به رشد و سلامت و بهبود کیفیت آنها عمده ترین وظیفه مدیران است. با سیری در دیدگاه های علمای مدیریت و صاحبنظران این نکته روشن خواهد شد. که توجه به کیفیت در سازمانها ضروری و الزامی است.امروزه کیفیت در رأس امور اغلب سازمان ها قرار گرفته است و می توان گفت کیفیت از مهم ترین وظایفی است که هر مؤسسه با آن روبرو است. واژه کیفیت مترادف با اصطلاحاتی است که توسط « افلاطون » و « ارسطو» برای تفکیک ماهیت اشیاء به کار می رفت. کیفیت یک شئ شامل خواصی بود که آن را از انواع اشیای دیگر متمایز می ساخت. ( یونسکو، 1969؛)کیفیت آموزشی و پژوهشی از جمله دغدغه هایی است که همیشه نظام های آموزشی برای دستیابی به آن تلاش می کند. ارتقای مستمر کیفیت آموزشی به عنوان ضرورتی محسوب می شده است که کوشش های قابل توجهی در دو دهه آخر جهت ارتقای آن در کشورهای مختلف به عمل آمده است.(کرافت 1994، ) بازرگان عقیده دارد تعاریف زیادی از کیفیت در آموزش عرضه شده است. در همین ارتباط (چانگ بین سان، 2003، راو، 2002) اظهار می دارد که مفهوم کیفیت در آموزش به راحتی قابل تعریف نیست و هیچ گونه توافق نظری در مورد کیفیت در آموزش وجود ندارد. ( روینستین، 1383) پیچیدگی نظام آموزش و مشخص نبودن اینکه واقعاً مصرف کننده آن کیست؟ و تولید آن چیست؟ را عامل دشواری تعریف کیفیت در این نظام می داند در آموزش نیز آنچه در تعریف کیفیت مرکزیت دارد، دیدگاهها و نظرات مخاطبان می باشد.، در آموزش " کیفیت تابع نظر مشاهده گراست." مشاهده گران و مخاطبانی که کیفیت را خود تعبیر می کنند و با توجه به دیدگاه و نظر خود به تعریف آن می پردازند. ( روینستین، 1383، بازرگان 1380)در حوزه ی آموزش و بخش آموزش تعریف و برداشت های متفاوتی برای کیفیت می توان یافت، اگر چه تصور می شود که کیفیت یک مفهوم مشخص و روشن است، اما قرار دادن آن در چارچوبی دشوار است. ( مقاله فرخ نژاد. پیترز 1999)
آموزش و پرورش
ملکی نقش آموزش و پرورش در نهادینه سازی باورها بسیار مهم می داندو می گوید از آن جا که مدرسه های دولتی و نیمه دولتی زیر نظر دولت کار می کنند، در برنامه های هدایتی باید به وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توجه ویژه داشت.در بحث آموزش با سه بخش روبه رو هستیم؛ مخاطبان، متن آموزشی و روش آموزشی. برای برنامه ریزی آموزشی باید هر سه بخش را شناخت.مخاطبان آموزش می تواند فرد باشد یا خانواده یا جامعه. بدیهی است هر فرد آموزش دیده نیز با افراد دیگر، تفاوت های سنی، تحصیلی و فرهنگی دارد که این تفاوت ها در انتخاب نوع آموزش مؤثر است.دولت می تواند از رسانه ها، مجتمع های آموزشی و هر مکانی که افراد در بیرون از خانواده با آن ها ارتباط دارند، بهره بگیرد و مخاطبان فردی را آگاه سازد. هم چنین در بخش خانواده می تواند کتاب را در سبد فرهنگی خانواده ها قرار دهد یا از رسانه ملی برای رشد سطح دانسته های آنان استفاده کند. در بخش جامعه نیز با صدور بخش نامه ها و آیین نامه های اداری، وارد عمل می شود. در زمینه ی متن های آموزشی، بررسی محتوایی متن ها، ضرورت دارد. تجزیه و تحلیل نسل ها، متفاوت است. از این رو، نسل امروز نسبت به نسل پیشین، به دانشی روزآمد نیاز دارد. (ملکی، 1382)ادبیات نسل ها نیز با هم متفاوت است. امروزه به علت وجود برنامه های آموزشی در رسانه های ملی و فراملی، نرم افزارهای آموزشی و بازی های فکری و آموزشی، تصحیح و تغییر متن ها ضرورت دارد.درباره روش های آموزش نیز به تناسب ویژگی ها و نیازهای نسل های جدید، امکانات آموزشی و ابزار موجود می توان روش مناسب را برگزید.
رابطه‌ی ارتقای امنیت با عدالت و پیشرفت
اگر از لحاظ ذهنی امنیت در جامعه برقرار باشد، آرامش خاطر برای آحاد مردم وجود دارد برای مثال اگر در ابتدای روز مردم بخواهند از منزل‌شان برای كار خارج بشوند، نگران خانه و سرقت اموال‌شان و یا بچه‌هایشان نیستند، و یا زمانی كه اتومبیل خود را كنار خیابان پارك می‌كنند دیگر نگرانی ندارند. شأنی عقیده دارد كسانی كه در حیطه ی موضوعات علمی كار می‌كنند اگر بدانند كه امنیت در جامعه برقرار است، كارهای علمی‌شان را با عمق بیشتری انجام می‌دهند. به طور كلی هر شغل، دسته، گروه و صنفی را در نظر بگیرید، می‌بینید كه امنیت شرط اولیه برای ایجاد تمركز است تا بتوانند كار خود را با آرامش انجام دهند. توسعه یا پیشرفت به معنی ارتقای دائمی و مستمر كل جامعه هست و نظام اجتماعی‌ای كه به سوی زندگی بهتر و انسانی‌تر پیش رود. (شأنی، 1383)معمولاً این را در سه محور اصلی می‌توان مورد بررسی قرار داد: یكی معاش زندگی، یكی اعتماد به نفس، یعنی اگر امنیت برقرار باشد اعتماد به نفس برای همه به وجود می‌آید و نیز بحث آزادی. اگر امنیت باشد فرد می‌تواند از آزادی‌هایی كه خداوند به او داده به خوبی استفاده كند. اگر توسعه و امنیت از هم جدا شوند اصلاً نمی‌توانند توفیقی را برای جامعه به وجود بیاورند. پس اگر امنیت حد و مرزی هم داشته باشد این حد و مرزش به عدالت ربط پیدا می‌كند كه نقطه‌ی كاملاً مطلوبی است. امنیت داریم تا جایی كه عدالت برقرار شود.
فرهنگ وبرقراری امنیت
به گفته ی آراسته ،مفهوم فرهنگ نخستين بار توسط مردم شناس انگلیسی، سرادوارد بارنت تایلور در سال 1871 به کار رفت. وی فرهنگ را مجموعه ای پیچیده می داند شامل: دانش ها، باورها، هنر، قوانین، اخلاق، آداب و رسوم و دیگر قابلیت ها و عادت هایی که انسان به عنوان عضو جامعه آنها را فرا می گیرد. فرهنگ به تعبیر گسترده آن عبارت است از نظام مشترکی از باورها، ارزش ها، رسم ها، رفتارها، و مصنوعاتی که اعضای یک جامعه در تطبیق با جهانشان و در رابطه با یکدیگربه کار می برند و از راه آموزش از نسلی به نسل دیگر انتقال می یابد.( آراسته، 1382)فرهنگ را می توان مظهر همه ارزش ها و وسایلی دانست که به کمک آن انسان ها به طور انفرادی یا دسته جمعی می کوشند تا جبر زندگی و محیط را با خواست های آزادی و خرد انسانی سازگار کنند و از آن راه زندگی و ارتباط خود را با جهان زیباتر و پویاتر سازند. فرهنگ وسیله ای است برای کنترل اجتماعی، از آنجا که افراد شیوه های رفتاری و الگوهای فرهنگی جامعه را از طریق آموزش، یاد می گیرند، فرهنگ وسیله ای است که رفتار و تمایلات و کردار آنان را یکنواخت می کند و از طریق مجازات هایی که اعمال می کند، باعث کنترل و ایجاد نظم و امنیت در جامعه می گردد.
نهادینه سازی فرهنگ آموزش و امنیت
نهادینه سازی فرهنگ آموزش و امنیت از نظر اعرابی به عنوان یکی از ضرورت های باورهای اجتماعی مستلزم برنامه ریزی صحیح در سه حوزه فرد، خانواده و جامعه است. نقش حکومت اسلامی در ایجاد و ترویج این باور انکارناپذیر بوده و در نگاهی عمیق تر، ضروری و اساسی است. پیش از برنامه ریزی صحیح باید عناصر مفهومی چون فرد انسانی، خانواده و جامعه را در زمینه فعالیت علمی و فرهنگی به خوبی شناخته و جایگاه هر یک را بررسی کرد وعناصرمربوط به آن را آموزش داد. سپس در سه مرحله نهادینه سازی (تعمیق)، گسترش فرهنگ (ترویج)و حفظ و پاس داری از باورهای ترویج شده(تحفیظ)، با استفاده از ابزار و شیوه های کاملاً مدرن و مؤثر به فعالیت پرداخت.( اعرابی، 1382)برای اجرایی و عملیاتی شدن هر یک از مراحل پیش گفته، نیازمند حرکت جمعی پویایی در نهادهای فرهنگی ـ اعم از خصوصی و دولتی ـ خواهیم بود که اگر این هم سویی و هم پوشی در سطح فراگیر صورت نگیرد، به نتیجه مطلوب نخواهیم رسید و گستره ی عمل فرهنگی هم چون گذشته، به گروه و دوره خاصی محدود خواهد شد.بنابراین، برای نهادینه سازی، گسترش و حفظ فرهنگ آموزش وامنیت باید از همه توانایی ها، اختیارات و امکانات موجود در نهادهای کشور بهره گرفت. آموزش و پرورش، حوزه ها، دانشگاه ها، نهادهای اقتصادی و فرهنگی و حتی بهداشتی کشور در رسیدن به هدف مورد نظر نقش بسزایی دارند. به ویژه آموزش و پرورش در همه دوره ها در رأس همه نهادها نقش دارد.
آموزش فرد انسانی برای امنیت
عنصر اصلی تشکیل دهنده جامعه، فرد است و هر فرد به تناسب آفرینش، استعدادها و توانایی های خویش، نظام فکری ویژه ای دارد که به او جهت می دهد، چنان که در قرآن کریم آمده است: «قُل کُلُّ یَعمَلُ عَلی شَاکِلَتُه». درباره معنای «شاکله»، تعبیرهایی هم چون نیت، استعداد و قابلیت، طریق، جهت و ناحیه بیان شده که نشان دهنده ویژگی های درونی و قابلیت های شخصی افراد است. بنابراین، هنگامی که از انسان سخن می گوییم، نیازهای جسمانی،روانی ، اجتماعی و نظام فکری و اعتقادی و ویژگی های انحصاری او را در نظر می گیریم.( حمیدی زاده، 1382)انسان ها دارای قدرت تفکر و تعقل هستند و به یاری اطلاعات و معلومات خود، در کنار یکدیگر زندگی می کنند و با ایجاد پیوند منطقی و هوش مندانه، به دنیای مجهولات راه می یابند.بدیهی است که برنامه ریزی برای موجودی عاقل و متفکر، نیازمند بهره گیری از ابزار های مناسب است. انسان افزون بر برخورداری از عقل و قدرت تجزیه و تحلیل، از نعمت فطرت نیز بهره مند است که در صورت در امان ماندن از آسیب های بیرونی، همانند چراغی، درون او را روشن می سازد.برنامه سازان فرهنگی و تربیتی، این نکته را پذیرفته اند که شالوده و پایه اصلی تشکیل خانواده و جامعه، فرد انسانی است. از این رو، بیش از آن که برنامه های خود را بر خانواده و جامعه متمرکز کنند، برای افراد، به شکل انحصاری برنامه ریزی می کنندتا از این راه بتوان امنیت بیشتری برقرار کرد.
آموزش خانواده ها برای امنیت
کوچک ترین واحد اجتماع و مؤثرترین آن، خانواده است. جامعه ای که بر اساس تعامل و تفاهم ایجاد می شود، هدف ها و دغدغه های مشترک دارد. سلیقه های گوناگون یا تفاوت های فردی و جنسیتی، زمینه برخوردها و واکنش های منفی را فراهم می سازد، ولی از خانواده می توان با عنوان نهادمقدس یاد کرد.قارون بیان کرده که کیفیت نقش های متقابل و شیوه اثرگذاری و اثرپذیری اعضای خانواده در مبحث فرد و خانواده برای ایجاد امنیت از اهمیت بیش تری برخوردار است و میزان موفقیت تک تک افراد، به میزان اثرگذاری و اثرپذیری آنان بستگی دارد. (قارون، 1383)خانواده در شکل گیری شخصیت افراد نقش فراوانی دارد و به همین دلیل، حضرت علی(ع) به مالک اشتر سفارش می کرد در اداره جامعه و امور حکومتی از افرادی بهره گیرد که اصالت خانوادگی دارند و از این افراد با عبارت«اَهلِ البُیُوتاتِ الصَّالِحَة وَالسَّوابِقُ الحَسَنَة» یاد می کند.تاجیک معنقد است که شناخت خانواده و نقش های آن و چگونگی ارتقای روابط مناسب اعضای خانواده و بررسی حقوق متقابل و میزان اثرپذیری و اثرگذاری آنان، زمینه برنامه ریزی درست آموزش را برای مسئولان ایجاد امنیت اعم از بخش خصوصی و دولتی فراهم می کند.( تاجیک. 1378) در قرآن کریم، از اعضای خانواده صالح و شایسته به عنوان همراهان ابدی و همیشگی یاد شده است که «جنات عدن» میزبان آن ها خواهد بود: «جَنّاتٍ عَدَنٍ یَدخُلُونَها وَ مَن صَلَحَ مَن آبائِهِم وَ اَزواجِهِم وَ ذُرّیّاتِهِم...». روایت هایی نیز که نشان دهنده وظایف متقابل اعضای خانواده برای ایجاد نظم وامنیت است، اهمیت و جایگاه خانواده را در اسلام می رساند. پیامبر اکرم(ص)می فرماید: «به جز صدیقان، شهیدان و مردانی که خداوند، خیر دنیا و آخرت را برای آنان اراده کرده است، کسی دیگر به خانواده اش خدمت نمی کند.»
آموزش جامعه در ایجاد امنیت
زینلی پوردر مسأله ی جامعه می گوید مجموعه دوستان، هم کاران، هم شهریان و هم نوعانی که نسبت نسبی و سببی با فرد ندارند، در تعریف این بخش اجتماعی جای می گیرند. گفتنی است این حوزه نیز بر اساس ویژگی های مشترکی هم چون علاقه و رابطه عاطفی، کار، موقعیت جغرافیایی، ملیت و هویت مشترک شکل می گیرد و بدین ترتیب آموزش جامعه و کیفیت مطلوب و مؤثر آن زمینه ی اثرگذاری و اثرپذیری را برای برقراری نظم و امنیت پدید می آورد.معمولاً این حوزه را دو گروه حاکمان و مردم تشکیل می دهند. نهادها و سازمان های دولتی در گروه اول و شهروندان با هر اختلاف طبقاتی، در گروه دوم قرار می گیرند.( زینلی پور، 1382) همچنین بیان می دارد که هر یک نیز در برابر دیگری وظایف مشخصی دارند که عمل به این وظایف و محترم شمردن آن ها ضامن سعادت و سلامت فرد و اجتماع خواهد بود. میزان اثرگذاری این دو گروه بر یکدیگر، از میزان اثرگذاری متقابل اعضای خانواده کم تر نیست. درباره گروه اول، ضرب المثلی هست که می گوید: «النَّاسُ عَلی دینِ مُلُوکِهِم» یا روایتی که شباهت مردم به امیران خود را می رساند: «النّاس بِأمرائِهم اَشبَهُ مِنهُم بِآبائِهِم». مشخص کردن حقوق و وظایف متقابل اعضای خانواده مانند حق همسایگان بر یک دیگر، حق معلم بر شاگرد و برعکس نیز بیانگر این اثرگذاری و اثرپذیری است. روابط متقابل فرد، خانواده و جامعه برای ایجاد نظم و امنیت از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از یک سو، افراد از خانواده و جامعه اثر می پذیرند و از سوی دیگر، همین افراد تعیین کننده برنامه های خانواده و سیاست های اجتماعی در سطح کلان، هستند. بدیهی است که نخست این اصلاح از خانواده و به شکل درون سازمانی آغاز می شود و آن گاه به سطح جامعه می رسد. امام علی(ع) می فرماید:«فَلَیسَت تَصَحَ الرَّعیَّه اِلا بِصِلاحِ الوِلاة؛ مردم رستگار نمی شوند مگر با رستگاری زمام داران».
امنیت نیاز اولیه انسان
امنیت، آرامش و پاس داشت مقدسات از نیازهای اولیه انسان معتقد به شمار می آید که در کنار نیازهای جسمانی و اجتماعی و شاید در رأس نیازها قرار می گیرد و دولت باید این نیازها را برآورده سازد. از نظر زبیگینو برژسکی نکته مهم در این زمینه، تعیین محدوده اختیارات و وظایف دولت نسبت به ملت و نهادینه سازی باورها در این محدوده است. با نگاهی گذرا به بخشی از اصول قانون اساسی، به ویژه سوگندنامه ریاست جمهوری، این محدوده، مشخص و جایگاه فرهنگ سازی در زمینه ی آن نیز تعیین می شود. در بخشی از سوگندنامه آمده است:(... [سوگند یاد می کنم]... همه استعداد و صلاحیت خویش را در راه ایفای مسئولیت هایی که بر عهده گرفته ام، به کار گیرم و خود را وقف خدمت به مردم و اعتلای کشور، ترویج دین و اخلاق، پشتیبانی از حق و گسترش عدالت سازم. رشد کشور و گسترش دین و اخلاق و امنیت در جامعه، در سایه حکومت اسلامی و با همت دولت مردان آن پدید خواهد آمد و بر اساس این سوگندنامه، از ویژگی های حکومت دینی به شمار می رود. (زبیگینوبرژنسکی، 1369)در واقع، تفاوت اصلی دولت اسلامی با دولت دموکراتیک، در تحقق ارزش های دینی و سیاست گذاری در زمینه فرهنگ سازی است که با مطالعه سیره نبوی و علوی می توان به این نکته دست یافت.) عمق بخشیدن به باورها و گذر از آگاهی سطحی به لایه های زیرینِ حقیقت را ایجاد امنیت گویند. بررسی موشکافانه فلسفه و علت های هر حکم و پدیده و تطبیق آن با موردهای مشابه ناقص و تبیین نقش و جایگاه آن در زندگی بشری، پس از در نظر گرفتن احتمال های متعدد درباره عدم آن پدیده موجب نهادینه سازی آن می شود. در این مرحله، بهره مندی از مؤثرترین و کارآمدترین ابزارهای آموزشی و کمک آموزشی، شناخت مخاطب از جنبه های گوناگون و ایجاد ارتباط صمیمانه با فراگیرندگان ضروری است.
نقش مدرسه در آموزش وامنیت
مدرسه، در نظر فروزنده دهکردی عهده دار نهادینه سازی باورهای اجتماعی و آموزش برای امنیت خواهد بود. استفاده از ابزارهای آموزشی مؤثر و مورد علاقه دانش آموز و اصلاح متن های آموزشی و قرار دادن متنی جذاب و شیرین به تناسب نیازهای کودک، در کتاب های درسی، از جمله برنامه های آموزشی در این بخش است.( فروزنده دهکردی، 1384)بهترین روش در مرحله نهادینه سازی امنیت، برنامه ریزی برای خانواده ها و اطلاع رسانی در زمینه شناخت کودک، نیازها و ویژگی های اوست تا به این وسیله از سال های ابتدای زندگی به فرهنگ سازی پرداخته شود. آموزش در مدرسه برای خانواده ها از دو طریق صورت می گیرد:
الف) آموزش مستقیم که گاه در قالب امر و نهی و خواهش و تمنا خواهد بود و از ابزار اصیل هم چون تشویق و تنبیه البته به شکل علمی آن استفاده می شود. معمولاً این گونه آموزش با نوعی مقاومت روانی کودک روبه رو می شود و اگر اصول تربیتی کودک و بهره گیری از بهترین و صحیح ترین شیوه ارتباط با او رعایت نشود، نتیجه معکوس خواهد داد.
ب) آموزش غیرمستقیم که از طریق رفتار و عمل کرد اعضای خانواده بدون استفاده از آموزش های گفتاری انجام می شود و بیش تر شکل امر و نهی و موعظه را به خود می گیرد.
نثری بیان می کند نهادینه سازی و آموزش در حوزه سوم یعنی جامعه نیز جایگاه مهمی دارد. خانواده و آموزش و پرورش به طور خاص، در پرورش کودکان در این مرحله، نقشی مؤثر و مفیدتر دارند.( نثری همدانی. 1378) برای نوجوانان و جوانانی که مرحله کودکی را پشت سر نهاده اند، با توجه به ادبیات نوجوان و جوان و نیازهای ویژه آن ها و نیز شناخت ویژگی های مربوط به این دوره سنی می توان برنامه ریزی کرد. فرهنگ سراها، نهادهای فرهنگی و سازمان های دانشگاهی در نهادینه سازی و آموزش جوانان نقش دارند.
بحث ونتیجه گیری
از مطالب فوق می توان فهمیدکه مهم ترین دستگاه دولتی در زمینه امور هدایتی، آموزش و پرورش است، باید به آن توجه ویژه داشت. آموزش و پرورش، فعالیت هدایتی و ارشادی خود را می تواند در موارد زیر سامان دهی کند:بررسی و اصلاح کتاب های درسی و قرار دادن موضوع های مربوط به آموزش وامنیت، به صورت جذاب، نامحسوس و متناسب با موضوع کلی درس، لازم است. استفاده از عکس هایی که غیرمستقیم از امنیت یاد کنند و این فرهنگ را بستایند، جزو کارهای مهم به شمار می آید. این حرکت، به دانش آموز می فهماند که تنها در جامعه های امن می توان پیشرفت کرد. آشنایی با نویسندگان بزرگی که در این باره آثاری دارند و گنجاندن نظرهای آنان که در این باره ، مؤثر است. (بازرگان، 1383)توجه به پس زمینه کتاب های کودکان و نوجوانان و بهره مندی از تصویرهای مربوط به امنیت برای شخصیت های منطقی و دانا و نیز گردآوری درس ها به صورت گفت وگوهای دینی، بخشی از اصلاحات متون آموزشی است. تشکیل کلاس های آموزشی یا نشست های هدف مند علمی با موضوع آموزش وامنیت با مدیریت استادان فرهنگ و اندیشه کار دیگری است که در این نشست ها باید انجام شود. بهتر است تمام شبهه ها و نظرهای مخالف، مطرح و سپس به آن ها پاسخ داده شود.لذا باید با استفاده از تشکیل نشست های علمی درون سازمانی در هر آموزشگاه و مجتمع آموزشی به تناسب سن مخاطبان و تبلیغات مناسب و قرار دادن امتیازهایی برای جلب توجه مخاطبان (دانش آموزان)،مسیر برقراری امنیت را به آنان آموزش داد.
پیشنهادات کاربردی
تشکیل نشست های علمی درون سازمانی در هر آموزشگاه و مجتمع آموزشی به تناسب سن مخاطبان و تبلیغات مناسب و قرار دادن امتیازهایی برای جلب توجه مخاطبان یکی از راه های برقراری امنیت است. این حرکت در آموزش و پرورش ا انجام می شود و دانش آموزان بسیاری به آن جذب شده اند و اندیشه آن ها تغییر کرده است. جهت دادن به پژوهش های دانش آموزان و پشتیبانی مالی و معنوی از پژوهش ها نیز سودمند است.نکته مهم و قابل توجه در بخش سیاست های هدایتی دولت، آموزش درست و به دور از افراط و تفریط و متناسب با دانسته های آنان است. ( آلوین تافر، 1370)برای مثال، در مقوله امنیت و آموزش، با عنصر قدرت و غرور روبه رو می شویم که تبیین جایگاه هر یک از این عنصرها، ضروری است. گفته اند که عقلانیت اسلامی، غرور را به طور ذاتی ناپسند نمی داند، بلکه سرکشی سبب تباهی انسان می شود. نقش قدرت افزون بر تداوم فرد در تشکیل علایق جمعی (مانند خانواده) و تلطیف روابط انسان ها بسیار مهم است و موجب پرورش قوه خیال و تحرکات احساسی می شود و سرکوب آن نیز به سستی، خشونت یا دل مردگی می انجامد.پس ساختار آموزش و پرورش در این زمینه نیز باید بر اساس هدف های آفرینش باشد.دراین خصوص پیشنهادات ذیل می تواند راهگشا باشد:
1. آگاهی از نظر مشتریان که بایستی سعی شود با بهره جویی از تجربیات، آموزشها و دانش نیروی کار از توان بالقوه آنها حداکثر استفاده شود.
2. استفاده از ساعات مشاوره در مدارس.
3. کیفیت دادن به امکانات و وسایل کمک آموزش و استفاده مناسب از آن در محیط های تدریس.
4. افزایش تعداد دبیران با مدرک بالاتر.
5. تصویب و راه اندازی رشته های مربوط به امنیت در مدارس.
6. استفاده از اساتید ومجریان امنیت در آموزشگاه.
7. استفاده از منابع درسی و برنامه های درسی روز آمد توسط دبیران.
8. استفاده از ارزش یابی مستمر و مداوم در کلاس های درس.
9. استفاده از روش های نوین تدریس در آموزش به منظور یاددهی وبرقراری امنیت.
10. برگزاری کارگاه های آموزشی مناسب و با موضوعات جدید و کاربردی دررابطه با امنیت.
كلام اول 
موضوع: مقالات كنفرانس هاي داخلي
نويسنده: 
تاريخ: 5 خرداد 1391
بازديدها: 2153
