نقش رسانه های جمعی با تاکید بر تلویزیون بر توسعه فرهنگی دانش آموزان متوسطه شهر لامرد
دکتر سید احمد هاشمی
دانشگاه آزاد اسلامی، واحد لامرد
hashemy.ahmad@yahoo.com
سلمان علی نژاد
دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد جهرم
چكيده:هدف از انجام این پژوهش بررسی تاثیر رسانه های جمعی با تاکید بر تلویزیون در رفتار الگویی دانش آموزان متوسطه در شهر لامرد است . اهداف ویژه تحقیق عبارت است از : بررسی تاثیر برنامه های تلویزیونی بر ارزشهای اخلاقی ، بلوغ فکری ، جامعه پذیری و تفهیم مطالب درسی دانش آموزان . بدین منظور از میان کلیه دانش آموزان متوسطه دختر و پسر شهرستان لامرد (2198 = N )تعداد 327 نفر که با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شده اند . ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته سی و یک سئوالی می باشد . یافته های این پژوهش با استفاده از روشهای آماری توصیفی و استنباطی و... مورد تحلیل قرار گرفتند و نتایج نشان می دهد که تماشای تلویزیون بر ارزشهای اخلاقی ، بلوغ فکری ، جامعه پذیری و تفهیم مطالب درسی دانش آموزان متوسطه شهر لامرد تاثیر دارد . این مقاله در پی آن است که به بررسی تاثیرات رسانه های جمعی بویژه تلویزیون بر رفتار الگویی دانش آموزان بپردازد.
واژگان کلیدی: رسانه های جمعی ، رفتار الگویی ، دانش آموزان متوسطه
مقدمه پس از عصر روشنگری جهان شاهد اختراعات و اکتشافات متعددی بوده است که هر یک به نوعی در دگرگونی زندگی انسان ، نقش ویژه ای داشته اند . وسعت این نقش به میزان کاربرد ، عمومیت و تاثیر وسایل اختراع شده در ساخت اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جوامع دارد . تلویزیون از جمله وسایلی است که موجب دگرگونی در روابط انسان ، فرهنگ و طرز تفکر انسانی گردیده است . ( عباس زادگان 1357 ، ص 6)
کالاهای فرهنگی مهمترین راه گسترش و نفوذ فرهنگ ها و ویژگی یک جامعه به جامعه دیگر محسوب می آیند . پیش از این رادیو و تلویزیون و تاحدودی کتاب و نشریات ، ابزارهای انتقال فرهنگ محسوب می شدند ، اما در دهه پایانی قرن بیستم پیشرفت تکنولوژی و ورود ابزار فرهنگی مدرن مانند ویدئو ، ماهواره ، رایانه و امکانات جانبی ( پست الکترونیکی و اینترنت ) دروازه جدی بر روی مسایل انتقال فرهنگ در بین ایرانیان گشود . ( ساروخانی ، 1364، ص 6 )
پس از جنگ جهانی دوم کشورهای غربی تلاشهایی را در زمینه تکمیل و پیشرفت تلویزیون انجام دادند و در این زمینه به موفقیت هایی چشمگیری دست یافتند . امروزه در بسیاری از کشورهای صنعتی تعداد گیرنده های تلویزیونی بیشتر از افراد جامعه است که این مساله نشان دهنده توجه زیاد مردم به این وسیله ارتباطی می باشد . در مقایسه با کشورهای صنعتی ، در کشورهای در حال رشد واپس ماندگی زیادی در زمینه تلویزیون به چشم می خورد . در حالی که در سال 1977 برای 1000 نفر در کشورهای صنعتی 322 تلویزیون وجود داشت این رقم در کشورهای در حال رشد به 24 عدد می رسید . ( ارجمند ،مترجم، 1369 ، ص 141)
در ایران اولین فرستنده تلویزیونی در سال 1338 به وسیله بخش خصوصی راه اندازی شد . در سال 1345 سازمان رادیو و تلویزیون در ایران تاسیس شد و این سازمان در سالهای بعد به سرعت شروع به گسترش کرد به طوری که هر سال نسبت به سا ل قبل افزایش بیشتری پیدا کرد و گسترش آن در سال 1350 بسیار چشمگیر بوده است . ( جمالی ، 1363 ، ص 3 )
تلویزیون مانند سایر وسایل ارتباط جمعی ، دارای نقش ها و وظایفی است ، اما تلویزیون به دلیل امتیاز ویژه تصویرش دارای برتری هایی نیز نسبت به سایر وسایل ارتباط جمعی می باشد . تلویزیون با برخورداری از تصویر می تواند آموزش های رسمی و غیر رسمی را در زمینه علمی ، فنی ، کشاورزی و عمومی به دانش آموزان و دانشجویان ارائه کند . همچنین می تواند آموزش هایی را به توده مردم به ویژه کارگران ، کشاورزان و طبقاتی که موفق به اخذ آموزش از کانال های آموزشی نیستند ارائه کند . ( عباس زادگان ،1357، ص 14 )
تلویزیون به عنوان یکی از مهمترین رسانه های گروهی بیشترین تاثیر را بر رفتار کودکان و نوجوانان که اکثر اوقات فراغت خود را در برابر تلویزیون می گذرانند دارد و تا حدودی کودکان و نوجوانان الگوهای رفتاری و اخلاقی خود را از قهرمانان و بازیکنان برنامه های تلویزیونی می گیرند. این تحقیق در پی آن است که میزان تاثیر تلویزیون بر رفتار الگویی دانش آموزان متوسطه در شهر لامرد را مورد بررسی قرار دهد .
در گذشته نوجوانان ناظر فعالیت بزرگترها بودند و آنچه را خانواده طی یک نسل به آنها آموخته بود الگویی مناسب برای نسل آینده می دانست اما در زندگی کنونی علاوه بر خانواده ، محیط ، همسالان و وسایل ارتباط جمعی سهم مهمی در نگرش آنها دارند که قصد پژوهش بر این است که به بررسی تلویزیون به عنوان یکی از این عوامل رسانه ای بر دانش آموزان متوسطه بپردازیم.
علت تاکید بر روی نسل جوان این است که در اکثر کشورهای در حال رشد ، تعداد این نسل بیشتر و دلبستگی آنان به رسانه های جمعی فزونتر است ( شیخاوندی ،1367، ص 343 )
تلویزیون نقش مهمی در زندگی نوجوانان و دانش آموزان ایفا می کند ، از این رو درک اثر تلویزیون بر روی ابعاد گوناگون شخصیت آنان از جمله جامعه پذیری ، ارزشهای اخلاقی ، بلوغ فکری و تفهیم مطالب درسی و ... اهمیت قابل توجهی دارد . تلویزیون به سبب ویژگیهای خاصی که دارند قادر هستند پیام مورد نظر خود را در محیط وسیع پخش کنند و بدین ترتیب تعداد مخاطبان بیشتری برای این رسانه ها وجود دارد . این رسانه به دلیل قابلیت های دیداری و شنیداری می تواند پاره ای از تجربیات خاص را برای بینندگان به نمایش بگذارد . در این زمینه باز لزوم هم انديشي ميان اساتيد و نخبگان دانشگاه، سياستگزاران رسانه و منتقدان حوزه الگو پذیری دانش آموزان و رسانه به شدت احساس می‌شود. با توجه به اینکه رسانه‌ها، نقش مهمي در زندگي دانش آموزان ايفا مي‌كنند. از اين رو، درك اثر رسانه‌ها بر روي ابعاد گوناگون شخصيت آنان، اهميت توجهي دارد.
اهداف کلی تحقیق هدف کلی، بررسی تاثیر رسانه های جمعی با تاکید بر تلویزیون بر رفتار الگویی دانش آموزان متوسطه.
اهداف ویژه تحقیق
1 . بررسی میزان تاثیر تماشای تلویزیون بر ارزشهای اخلاقی دانش آموزان متوسطه.
2 . بررسی میزان تاثیر تماشای تلویزیون بر بلوغ فکری دانش آموزان متوسطه.
3 . بررسی میزان تاثیر تماشای تلویزیون بر جامعه پذیری دانش آموزان متوسطه.
4 . بررسی میزان تاثیر تماشای تلویزیون بر تفهیم مطالب درسی دانش آموزان متوسطه.
فرضیه های تحقیق برای دست یافتن به هدفهای تحقیق، فرضیات زیر مطرح شدند
1 ) به نظر می رسد بین میزان تماشای برنامه های تلویزیونی و ارزشهای اخلاقی دانش آموزان رابطه معنا داری وجود دارد .
2 ) به نظر می رسد بین میزان تماشای برنامه های تلویزیونی و بلوغ فکری دانش آموزان رابطه معناداری وجود دارد .
3 ) به نظر می رسد بین میزان تماشای برنامه های تلویزیونی و جامعه پذیری بیشتر دانش آموزان رابطه معناداری وجود دارد.
4 ) به نظر می رسد بین میزان تماشای برنامه های تلویزیونی و تفهیم بهتر مطالب درسی دانش آموزان رابطه معناداری وجود دارد.
روش تحقیق تحقیق پیمایشی با چگونگی امور نه چرایی آنها سر وکار دارد . تحقیقات توصیفی دامنه گسترده ای دارند مانند تحقیقات بازاریابی ، بررسی افکار عمومی ، مطالعه رسانه ها (پیمایش مخاطبان ) ، بررسی گرایش رای دهندگان و جز اینها . دولتها بانی شمار زیادی از این دست تحقیقات توصیفی اند مانند : سرشماری ها ، پیمایش بیکاری و پیمایش هزینه خانوار نمونه هایی از این دست تحقیقات توصیفی اند . (نائینی،مترجم،1376، ص33) و چون در این تحقیق سعی بر این است که چگونگی تاثیر تلویزیون بر رفتار دانش آموزان دوره متوسطه در شهر لامرد را مورد بررسی قرار داد بنا بر این تحقیق از نوع توصیفی پیمایشی است .
قلمرو تحقیق این پژوهش تمامی دانش آموزان متوسطه ( پسر و دختر) شهر لامرد به تعداد 2198 نفر(1214 نفر دختر و984 نفر پسر ) می باشد .
بر اساس جدولي كه كرجسي و مورگان (1970) براي تعيين حجم نمونه كافي پيشنهاد كرده‌اند، براي جامعه آماري به حجم 2198 نفر ، با در نظر گرفتن سطح اطمينان 95% (05/0 = ?)، 327 نفر به عنوان حداقل نمونه آماري محسوب مي‌شود. بر اين اساس از ميان 2198 دانش آموز پسر و دختر متوسطه شهر لامرد كه جامعه آماري اين پژوهش را تشكيل مي‌دهند، تعداد 330 دانش‌آموز به عنوان نمونه آماري انتخاب شدند. براي انتخاب نمونه آماري، از روش نمونه‌گيري طبقه ای استفاده شد، بدين ترتيب كه از ميان 330 دانش آموز به تعداد 182 دختر (55.2% )و 148 پسر(44.8%) به میزان درصد فراوانی جامعه آماری انتخاب شد.
جهت گردآوری اطلاعات دربخش تئوری ، ازروش اسنادی ، کتابخانه ای ومابقی مراحل تحقیق از روش میدانی و پیمایشی درقالب پرسشنامه محقق ساخته استفاده می شود .
به اين منظور در ابتدا تعداد 30 عدد پرسشنامه بين تعدادي از افراد جامعه آماري به صورت تصادفي توزيع شد و در فاصله زمانی دو هفته و برای دو بار پرسشنامه در اختیار آنان قرار داده شد و سپس با استفاده از آلفای کرونباخ، ضریب پایائی پرسشنامه محاسبه گردید. نتايج به دست آمده از اجراي آزمايشي پرسشنامه، نشان داد که کل سوالات پرسشنامه ازمیانگین ضريب آلفاي کرونباخ (89/0) برخوردار بودند، بنابراين هيچ يک از سوالات پرسشنامه حذف نشد. نتايج آزمون آلفاي کرونباخ در جدول زیر ارائه شده است.
بحث و نتیجه گیری فرضیه اول
جدول شماره یک : شاخصهای آماریِ سؤالات مربوط به فرضیه اول
{ در پایان مقاله ، جداول و منابع را دریافت نمایید}
با توجه به نمودارها و نتایج بدست آمده در جدول فوق، کلیه مقادیر میانگین، میانه و مد برای تمامی سؤالات، بزرگتر یا مساوی عدد 3 (گزینه متوسط) هستند. همچنین کلیه مقادیرِ چولگی، منفی و قابلِ ملاحظه می باشند. این بیانگر گرایش دیدگاه ها به سمت راست یعنی گزینه های بالای متوسط می باشد. از جمع بندی داده های بدست آمده از کلیه ی سؤالاتِ مربوط به این فرضیه نیز همین نتیجه حاصل می شود .
با توجه به اين كه معناداریِ محاسبه شده (000/0) كمتر از سطح معني‌داریِ 05/0 است، لذا در اين سطح، H0 رد مي‌شود و اين بدان معني است كه بين سطوح مختلف تفاوت معني‌دار وجود دارد به طوري كه با توجه به توزيع فراواني، گرایش دیدگاهها به سمت سطح زیاد است. بنابراین فرضیه اول تأیید شده و می توان اینگونه نتیجه گرفت که بر اساس دیدگاه دانش آموزان: برنامه های تلویزیونی بر ارزشهای اخلاقی دانش آموزان تأثیر دارد.
فرضیه دوم
جدول 2 - شاخصهای آماریِ سؤالات مربوط به فرضیه دوم
{ در پایان مقاله ، جداول و منابع را دریافت نمایید}
با توجه به نمودارها و نتایج بدست آمده در جدول فوق، کلیه مقادیر میانگین، میانه و مد برای تمامی سؤالات، بزرگتر یا مساوی عدد 3 (گزینه متوسط) هستند. همچنین کلیه مقادیرِ چولگی، منفی و قابلِ ملاحظه می باشند. این بیانگر گرایش دیدگاه ها به سمت راست یعنی گزینه های بالای متوسط می باشد. از جمع بندی داده های بدست آمده از کلیه ی سؤالاتِ مربوط به این فرضیه نیز همین نتیجه حاصل می شود. با توجه به اين كه معناداریِ محاسبه شده (000/0) كمتر از سطح معني‌داریِ 05/0 است، لذا در اين سطح، H0 رد مي‌شود و اين بدان معني است كه بين سطوح مختلف تفاوت معني‌دار وجود دارد به طوري كه با توجه به توزيع فراواني، گرایش دیدگاهها به سمت سطح زیاد است.
بنابراین فرضیه دوم تأیید شده و می توان اینگونه نتیجه گرفت که بر اساس دیدگاه
پاسخگویان: برنامه های تلویزیونی در بلوغ فکری دانش آموزان تأثیر دارد.
فرضیه سوم
جدول 3 - شاخصهای آماریِ سؤالات مربوط به فرضیه سوم
{ در پایان مقاله ، جداول و منابع را دریافت نمایید}
با توجه به نمودارها و نتایج بدست آمده در جدول فوق، در سؤالات 7، 11، 19، 27 و 31، کلیه مقادیر میانگین، میانه و مد برای تمامی سؤالات، بزرگتر یا مساوی عدد 3 بوده (در بیشتر موارد برابر 3 می باشند) و همچنین مقادیرِ چولگی، منفی و قابلِ ملاحظه می باشند(گرایش به سمت گزینه ی متوسط به بالا). در حالی که در سؤالات 15 و 30 ، مقدار میانگین کمتر از 3 بوده و مقادیر چولگی مثبت می باشند(گرایش به سمت گزینه متوسط به پایین). با توجه به جمعبندی داده های بدست آمده از کلیه ی سؤالاتِ مربوط به این فرضیه که در آخرین ردیف جدول آمده است، ملاحظه می شود که کلیه شاخصهای آماری، در حد متوسط می باشند. با توجه به اين كه معناداریِ محاسبه شده (000/0) كمتر از سطح معني‌داریِ 05/0 است، لذا در اين سطح، H0 رد مي‌شود و اين بدان معني است كه بين سطوح مختلف تفاوت معني‌دار وجود دارد به طوري كه با توجه به توزيع فراواني، گرایش دیدگاهها در سطح متوسط به بالا است.
بنابراین در مورد فرضیه سوم می توان اینگونه نتیجه گرفت که بر اساس
دیدگاه پاسخگویان:
برنامه های تلویزیونی در جامعه پذیری بیشتر دانش آموزان تأثیری در حد متوسط به بالا دارد.
فرضیه چهارم
جدول 4 - شاخصهای آماریِ سؤالات مربوط به فرضیه چهارم
{ در پایان مقاله ، جداول و منابع را دریافت نمایید}
با توجه به نمودارها و نتایج بدست آمده کلیه مقادیر میانگین، میانه و مد برای تمامی سؤالات، بزرگتر یا مساوی عدد 3 بوده (در بیشتر موارد برابر 3 می باشند) و همچنین مقادیرِ چولگی، منفی و قابلِ ملاحظه می باشند(گرایش به سمت گزینه ی متوسط به بالا). در سؤال 8 مقدار میانگین کمتر از 3 بوده و مقادیر چولگی بسیار ناچیز می باشند(گرایش به سمت گزینه متوسط به پایین). در سؤال 28 مقدار مد کمتر از 3 بوده و مقادیر چولگی مثبت می باشند(گرایش به سمت گزینه متوسط به پایین). با توجه به جمع بندی داده های بدست آمده از کلیه ی سؤالاتِ مربوط به این فرضیه که در آخرین ردیف جدول آمده است، ملاحظه می شود که کلیه شاخصهای آماری، در حد متوسط می باشند. با توجه به اين كه معناداریِ محاسبه شده (000/0) كمتر از سطح معني‌داریِ 05/0 است، لذا در اين سطح، H0 رد مي‌شود و اين بدان معني است كه بين سطوح مختلف تفاوت معني‌دار وجود دارد به طوري كه با توجه به توزيع فراواني، گرایش دیدگاهها در سطح متوسط به بالا است.
بنابراین در مورد فرضیه چهارم می توان اینگونه نتیجه گرفت که بر اساس دیدگاه
پاسخگویان: برنامه های تلویزیونی در تفهیم بهتر مطالب درسی دانش آموزان تأثیری در حد متوسط به بالا دارد.
با توجه به تبدیل شدن شهرستان لامرد به یکی از قطب های صنعتی ایران در آینده و پیامد آن دگرگونی فرهنگ سریع و تغییر در ارزشهای اخلاقی شهر لامرد ، جا دارد که مسئولین و مدیران شهرستانی در ارائه برنامه های فرهنگی با توجه به مهاجر پذیر شدن شهرستان شوند بنابراین جهت ایجاد تعامل بین فرهنگ و جامعه پذیری و صنعتی شدن منطقه به ارائه مجموعه پیشنهادهایی پرداخته می شود.
ارائه پیشنهادها1. بر محور نتایج بدست آمده از تحقیق به نظر می رسد با توجه به تاثیر اجتماعی تلویزیون بر فرهنگ اجتماعی دانش آموزان ، برنامه ریزان رسانه ای در حوزه اجتماعی در تهیه برنامه های سینمایی و مستند در حوزه اجتماعی چشم اندازهای بهتری را مد نظر قرار دهند .
2. به نظر می رسد که تلویزیون بر ارزشهای اخلاقی و جامعه پذیری دانش آموزان متوسطه تاثیر دارد بنا بر این مدیران و تهیه کنندگان برنامه های تلویزیونی با ارائه برنامه هایی با مضامین دینی و مذهبی باعث نهادینه شدن ارزشهای اخلاقی گردند تا از این طریق از ناهنجاریهای موجود در جامعه کاسته شود .
3. به نظر می رسد که تلویزیون در فهم بهتر مطالب درسی تاثیر گذار است . بنا بر این متولیان آموزش و پرورش ضمن معرفی برنامه های مفید و آموزنده تلویزیونی به دانش آموزان تلاش نمایند که آموزش بیشتر به صورت مجازی و از شبکه های تلویزیون مانند شبکه آموزش استفاده شود .
4. تلویزیون در تهیه کلاسهای آموزشی برای تفهیم بهتر مطالب درسی دانش آموزان سعی بیشتری نماید تا تلویزیون به عنوان رسانه ای کمک آموزشی برای مطالب درسی و اجتماعی گردد .
5. در این پژوهش تاثیر رسانه های جمعی با تاکید بر تلویزیون بر رفتار الگویی دانش آموزان متوسطه در شهر لامرد مورد بررسی قرار گرفته که لازم است به تاثیر دیگر وسایل ارتباط جمعی از قبیل رادیو ، مجلات ، روزنامه و ماهواره نیز توجه گردد .
6. اهمیت و تاثیر تلویزیون بر افکار عمومی دانش آموزان امریست که همگان بر آن اذعان دارند ، ولی تاثیرگذاری و کارکرد آن با توجه به وضعیت جوامع مختلف متفاوت می باشد . مثلا نقش رسانه ای مثل تلویزیون در کشوری مانند آمریکا با کشوری مثل پاکستان و یا ایران متفاوت است . همچنین میزان تاثیر پذیری افراد از تلویزیون نیز یکسان نیست و به عواملی نظیر سن ، جنس ، تحصیلات و میزان استفاده از این وسیله بستگی دارد.بنا بر این در بررسی این موضوعها ، بایستی به شرایط اقتصادی آن کنش توجه نمود .
كلام اول 
موضوع: مقالات كنفرانس هاي داخلي
نويسنده: 
تاريخ: 13 دي 1389
بازديدها: 8388
