فرهنگ و تعلیم وتربیت
تالیف، ترجمه و تلخیص:
دکتر سیداحمد هاشمی
(عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد لامرد)
دکتر سیدرضا بلاغت
فهرست عنوان ها
عنوان………….…………….………………………………….صفحه
پیشگفتار:..................................................................................................................7
مقدمه............................................................................................................................................9
منابع..............................................................................................................................................................12
بخش اول: فرهنگ و برنامه ی درسی................................................................................109-13
فصل اول: برنامه ی درسی به مثابه ی فرهنگ....................................................................................14
برنامه ی درسی به مثابه ی فرهنگ.......................................................................................15
آگاهی از فرهنگ.........................................................................................................................19
درک برنامه ی درسی به مثابه ی فرهنگ.............................................................................22
چارچوبی برای درک فرهنگ برنامه ی درسی......................................................................28
فرهنگ برنامه ی درسی به مثابه ی تحقیق و بررسی........................................................33
منابع..............................................................................................................................................36
فصل دوم: فرهنگ پیوند با آثار بزرگ (به مثابه ی یکی از فرهنگ های برنامه ی درسی)........38
پیوند با آثار بزرگ.......................................................................................................................39
مقدمه............................................................................................................................................39
دیدگاه ها......................................................................................................................................40
زمینه های تاریخی.....................................................................................................................43
باورها و فعالیت ها (معلمان و یادگیرندگان).........................................................................49
باورها و فعالیت ها (محتوا و متن)..........................................................................................53
باورها و فعالیت ها (طرح ریزی و ارزشیابی).........................................................................57
مشکلات اجرا...............................................................................................................................59
انتقادها..........................................................................................................................................61
منابع..............................................................................................................................................65
فصل سوم: فرهنگ دموکراسی مشورتی (به مثابه ی یکی از فرهنگ های برنامه ی درسی)....71
دموکراسی مشورتی....................................................................................................................72
مقدمه............................................................................................................................................72
دیدگاه ها......................................................................................................................................73
زمینه های تاریخی.....................................................................................................................76
باورها و فعالیت ها: یادگیرندگان و معلمان...........................................................................81
باورها و فعالیت ها: محتوا و متن.............................................................................................85
باورها و فعالیت ها: طرح ریزی و ارزشیابی...........................................................................91
مشکلات اجرا...............................................................................................................................94
انتقادها..........................................................................................................................................96
منابع..............................................................................................................................................98
فصل چهارم: چندفرهنگی گرایی و برنامه ی درسی........................................................................102
چندفرهنگی گرایی و برنامه ی درسی................................................................................103
منابع...........................................................................................................................................109
بخش دوم: فرهنگ و پژوهش های تربیتی......................................................................125-110
فصل پنجم: فرهنگ و پژوهش کیفی (فرهنگ، پژوهش کیفی و پژوهش معلمان)..................111
فرهنگ و پژوهش کیفی.........................................................................................................112
فرهنگ و پژوهش معلمان......................................................................................................116
منابع...........................................................................................................................................119
فصل ششم: فرهنگ و پژوهش کیفی (قوم نگاری به مثابه ی یک تحقیق کیفی و ارتباط آن با فرهنگ).....................................................................................................................................................................121
قوم نگاری به مثابه ی یک تحقیق کیفی...........................................................................122
منابع...........................................................................................................................................125
منابع................................................................................................................................138-126
منابع فارسی..............................................................................................................................................126
منابع لاتین................................................................................................................................................126
پیشگفتار:
کتاب حاضر که به ارتباط میان فرهنگ و برخی از وجوه تعلیم و تربیت می¬پردازد، حاصل تلاش و کوشش فراوانِ مولفان در حوزه¬ی علوم¬تربیتی است. توصیف و تبیینِ ارتباطِ میانِ فرهنگ و دو حوزه¬ی مهم و اساسیِ تعلیم و تربیت (یعنی برنامه¬ی درسی و پژوهش) از ابتکارات و نوآوریِ کتاب حاضر است. هر چند نوشتار حاضر یکی از اولین گام¬ها و تلاش¬ها در زمینه¬ی مذکور در حوزه¬ی علوم¬تربیتی است، اما باید گفت که در عین حال آغازی است جهت تلاش¬های بیشتر. بر این مبنا، پژوهشگران و فرهیختگان با نقد این کتاب و دو حوزه¬ی مذکور و بسط آن¬ها، و همچنین انتخاب حوزه¬هایِ دیگرِ تعلیم و تربیت و توصیف و تبیین ارتباطِ فرهنگ با آن¬ها می¬توانند بر بسطِ این بخش از معرفت بشری مساعدت کنند و در توسعه¬ی دانش و در نتیجه¬ی جامعه¬ی خود موثر باشند.
کتاب حاضر به دو بخش کلی یعنی فرهنگ و برنامه¬ی درسی و فرهنگ و پژوهش¬هایِ تربیتی تقسیم شده است و در مجموع دارای شش فصل است.
بخش اول از چهار فصل تشکیل شده است که به ترتیب عبارتند از: برنامه ی درسی به مثابه ی فرهنگ، فرهنگ پیوند با آثار بزرگ (به مثابه ی یکی از فرهنگ های برنامه ی درسی)، فرهنگ دموکراسی مشورتی (به مثابه ی یکی از فرهنگ های برنامه ی درسی)، و چندفرهنگی گرایی و برنامه ی درسی. بخش دوم نیز از دو فصل تشکیل شده است که به ترتیب عبارتند از: فرهنگ و پژوهش کیفی (فرهنگ، پژوهش کیفی و پژوهش معلمان)، و فرهنگ و پژوهش کیفی (قوم نگاری به مثابه ی یک تحقیق کیفی و ارتباط آن با فرهنگ).
کتاب حاضر به همه¬ی اساتید، دانشجویان، پژوهشگران و علاقه¬مندانِ حوزه¬ی فرهنگ و تعلیم و تربیت، مخصوصاً علاقه¬مندان به حوزه¬ی مطالعات فرهنگی و علوم¬تربیتی پیشنهاد می¬شود.
پیشاپیش از همه¬ی افرادی که با پیشنهادات و انتقادهایِ خود ما را در بهبود اثر حاضر یاری می¬دهند تشکر و قدردانی می¬کنیم.
سیدرضا بلاغت - سیداحمد هاشمی
1391
مقدمه
فرهنگ: در زمینه ی فرهنگ مباحث بسیار زیادی صورت گرفته و از آن تعاریف مختلفی ارایه شده است؛ انسان‌شناسان (همانند تایلر ، گریتز و هال ) فرهنگ را به مثابه ی كليت پيچيده‌اي كه شامل دانش، باور، هنر، اخلاق، قانون، آداب و رسوم و هر توانايي و عادتي كه انسان در مقام عضوي از جامعه نياز دارد، توصيف مي‌كنند. درون هر يك از اين كليت های پيچيده، روش‌هايي وجود دارد كه انسان از طريق آن ها درك مي‌كند، ياد مي‌گيرد، طبقه‌بندي مي‌كند، ترغيب مي‌شود، زبان را به كار مي‌برد، در مورد واقعيت يا عرف عامه (عقل سليم) فكر مي‌كند، انگيزه نشان مي‌دهد، از فرصت ها وموقعيت هايش استفاده مي كند، كار مي‌كند، تفريح مي‌كند و باديگران به مذاكره و مباحثه مي پردازد (جوزف ، 2000). وینچ و جینجل (1999) اعتقاد دارند که مفهوم «فرهنگ» دارای حداقل سه معنای جدا از یکدیگر است:
1- همه ی باورها و فعالیت هایی که در یک جامعه وجود دارد.
2- باورهای ذهنی و هنری و فعالیت هایی که در یک جامعه وجود دارد.
3- بهترین باورهای ذهنی و هنری که در یک جامعه وجود دارد (ص 50).
تعلیم و تربیت: برای تربیت نیز تعاریف بسیار زیادی صورت گرفته است. یکی از این تعاریف (آکادمی فرانسه) می گوید که تربیت، مراقبت از تعليم اطفال است اعم از اين که متوجه تمرين روح يا ورزش جسم باشد (شکوهی، 1378). جان استوارت میل در تعریف تربیت گفته است که تربیت هر تاثيری است که آدمی در معرض آن می باشد، اعم از اين که عامل تاثير اشخاص، جامعه يا اشيا باشند (شکوهی، 1378). دورکیم، تربيت را عملي می داند که نسل بزرگتر بر نسل کوچکتر اعمال مي کند تا آن ها را براي جامعه آماده کند (پژوهشکده تعلیم و تربیت، 1382). ديويي تعليم وتربيت را بازسازي مجدد تجارب مي داند (مایکل ، 2000). نقيب زاده معتقد است که پرورش به معنای شکوفاندن و به کار آوردن توانايي هاي دروني واستعدادهاي طبيعي است (نقیب زاده، 1382)؛ و منديراتا (2002) آموزش و پرورش را به رشد تمام توانايي ها و استعدادهاي دانش آموزان تعريف مي کند.
با توجه به دیدگاه های مختلف، در شناخت، تعریف و توصیف تربیت باید به چند نکته ی مهم توجه داشته باشیم:
1- تعليم و تربيت (آموزش وپرورش) دو فرايند جدا ازيکديگر نيستند. اگر تربيت را رشد همه جانبه ي متعلم بدانيم، تعليم (آموزش) وسيله اي براي آن است؛ بر اين اساس است که حتي ما مي توانيم بجاي آموزش وپرورش يا تعليم وتربيت، واژه ی پرورش يا تربيت به کار بريم؛زيرا تعليم نيز در بطن خود جاي داده است (سیف، 1380).
2- پرورش يا تربيت به معناي رشد همه جانبه ي متعلم است. انسان دارای جنبه های جسمي، عاطفی، ذهني و اجتماعي است وتربيت بايد به همه ي اين جنبه ها توجه داشته باشد (اتو ، 1950).
3- در تربيت تعامل وجود دارد؛ همان گونه که ديد گاه هاي مدرسه ومعلم محورِ افراطي ناکارآمد است، ديدگاه هاي دانش آموز محور افراطي نيز مورد انتقادند (جوزف، 2000). در تربيت، معلم ودانش آموز هر دو نقش دارند و حذف نقش آن ها قابل قبول نيست.
فرهنگ و تربیت: فرهنگ و تربیت بسیار به یکدیگر مربوطند. این که تربیت (چه به مثابه ی امر نظام مند آموزشی و چه مثابه ی امر غیرنظامند) خود جزیی از فرهنگ است یا استقلال دارد جای بحث و بررسی دارد اما به هر روی، آن ها به هم وابسته و موثرند. فرهنگ، بر اهداف آموزشی، برنامه ی آموزشی، برنامه ی درسی، روش های آموزشی، ارزشیابی و دیگر مولفه های تربیت اثرگذار است. معلم در فرهنگ، تدریس می کند و به طور بسیار زیادی متاثر از فرهنگ غالب است؛ هر چند که آن ها نیز ممکن است فرهنگ تدریسِ خاص خود را داشته باشند. دانش آموزان نیز متاثر از فرهنگ اند؛ آن ها در فرهنگ جامعه، مدرسه، کلاس و حتی گروه ها به یادگیری می پردازند و بدین صورت از آن ها تاثر می پذیرند (و در برخی مواقع تاثیر می گذارند). اما تربیت نیز بر فرهنگ اثرگذار است. این تاثیر به صورت فهم، نقد و توسعه ی فرهنگ می باشد (شریعتمداری، 1381). تربیت باید فرهنگ و میراث های آن را به دانش آموزان معرفی و در فهم آن ها تلاش کند. هر جامعه دارای منابع عظیم و غنی فرهنگی است که باید آن ها را آموخت. اما وظیفه ی تربیت تنها ارایه و فهماندن فرهنگ و میراث های آن نیست. تغییر و تحولات بر اساس توسعه خود دلیل قاطعی را جهت نقد فرهنگ به وجود می آورد. همه ی عناصر فرهنگی در طول زمان کارا و موثر نمی مانند. افراد درگیر تربیت (معلمان، دانش آموزان، پژوهشگران و ... ) باید به انتقاد از فرهنگ بپردازند. توسعه ی فرهنگ ارتباط بسیار زیادی با موضوع خلاقیت و ابتکار در تربیت پیدا می کند. تنها از طریق خلق افکار و آرای جدید، مناسب، مدلول و کاراست که عناصر جدیدی از فرهنگ پا به عرصه ی حضور می گذارند. این نیز خود مستلزم ایجاد شرایط زیادی است که از مهمترین آن ها آزادی و مشارکت در تربیت است.
منابع:
پژوهشکده تعليم وتريت. (1382). فلسفه تعليم وتربيت. تهران: سمت، جلداول.
سيف، علي اکبر. (1380). روان شناسی پرورشی. تهران: آگاه.
شریعتمداری، علی. (1381). جامعه و تعلیم و تربیت: مبانی تربیت جدید. تهران: امیرکبیر.
شکوهي،غلامحسين. (1378). اصول و مباني آموزش و پرورش. تهران: آستان قدس.
نقيب زاده، ميرعبدالحسين. (1382). نگاهي به فلسفه آموزش و پرورش. تهران: طهوری.
Joseph, B, Pamela & Other. (2000). Culture of Curriculum. London: Lawrence Erlbaum Associates Publisher.
Mehndiratta, Mamta. (2002). Dictionary of Education. New Delhi: K. S. Paperbacks Publisher.
Otto, J, Henry. (1950). Principles of Elementary Education. New York: Pinehart & INC Publisher.
Winch, Christopher & Gingell, John. (1999). Key Concepts in the Philosophy of Education. London and New York: Routledge.
كلام اول 
موضوع: كتابهاي تالیف و ترجمه شده
نويسنده: 
تاريخ: 12 دي 1390
بازديدها: 8075
