انگیزش
تالیف
دکتر سیداحمد هاشمی
(عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد لامرد)
دکتر سیدعلی حسینی المدنی
دکتر سیدرضا بلاغت
فهرست مطالب
فهرست مطالب
عنوان............................................................................................................................................صفحه
مقدمه....................................................................................................................................................7
مفهوم انگيزش......................................................................................................................................9
نظريه هاي انگيزش..............................................................................................................................11
- نظريه رفتاري....................................................................................................................................11
- نظريه شناختي.................................................................................................................................11
- نظريه لذت گرايي............................................................................................................................12
- نظريه غريزه.....................................................................................................................................14
- نظريه سائق......................................................................................................................................15
- نظريه مشوق....................................................................................................................................16
- نظريه انسان گرايي.........................................................................................................................17
- نظريه اجتماعي فرهنگي.................................................................................................................17
انگيزش از ديدگاه روان شناسان معاصر............................................................................................18
انگيزه هاي نهان و اهداف آشکار ......................................................................................................22
رابطه بين سيستم هاي انگيزشي نهان و آشکار...............................................................................23
اجتناب در سيستم هاي انگيزشي نهان و آشکار.............................................................................25
انگيزه هاي اجتماعي..........................................................................................................................26
انگيزش پيشرفت و مفاهيم آن.........................................................................................................28
تاريخچه تحقيقات مربوط به انگيزش پيشرفت................................................................................32
تعاريف انگيزش پيشرفت و نظريه هاي مربوط به آن.......................................................................34
انگيزش و يادگيري............................................................................................................................37
انگيزه هاي نهان و انگيزه هاي انتساب به خود.................................................................................42
مدل سلسله مراتبي انگيزش پيشرفت.............................................................................................43
اهداف پيشرفت و جست و جوي اطلاعات........................................................................................45
نظريه خودارزشي در انگيزش پيشرفت............................................................................................47
انگيزش پيشرفت اجتنابي.................................................................................................................48
اهداف گرايشي و اجتنابي..................................................................................................................50
انگيزش دروني و اهداف پيشرفت.....................................................................................................53
تحليل اهداف شخصي.......................................................................................................................54
سرچشمه انگيزش پيشرفت..............................................................................................................55
خصوصيات افراد داراي انگيزش پيشرفت بالا..................................................................................57
انگيزش پيشرفت و تفاوت هاي جنسيتي.........................................................................................60
تفاوت هاي سني در نياز به پيشرفت................................................................................................61
والدين و انگيزش پيشرفت................................................................................................................62
انگيزش و پيشرفت در مدرسه..........................................................................................................64
فنون ايجاد انگيزش در دانش آموزان...............................................................................................65
انگيزش پيشرفت و سبک اسناد.......................................................................................................67
انگيزش پيشرفت و ادراک از کارآيي شخصي...................................................................................69
روش هاي افزايش انگيزش پيشرفت.................................................................................................70
اندازه گيري انگيزش پيشرفت..........................................................................................................73
ابعاد مختلف انگيزش پيشرفت.........................................................................................................77
گسترش نظريه انگيزش پيشرفت: چگونگي ارتباط روان شناسي انگيزشي با ديگر حوزه ها..............................................................................................................................................80
رابطه سلامت رواني و شخصيت با انگيزش پيشرفت......................................................................82
نتايج برخي از پژوهش هاي انجام شده درباره انگيزه پيشرفت......................................................89
نتيجه گيری از پژوهش های انجام شده...........................................................................................99
منابع و مآخذ......................................................................................................................................101
مقدمه آيا تاکنون به اين موضوع انديشيده ايد که بشر چگونه به پيشرفت هاي امروزي نائل آمده است؟ آيا داستان ساخت اولين هواپيما توسط برادران رايت را خوانده ايد يا شنيده ايد؟ آيا به هنگام قطع برق به اهميت و نقش مهم آن در زندگي پي برده ايد؟ آيا هنگام مسافرت با هواپيما به سرعت جابجايي و کوتاه شدن مسافت توجه کرده ايد؟ به نظر شما اين پيشرفت ها ناشي از چيست؟ آيا داستان هايي را به ياد مي آوريد که بزرگمردان براي دستيابي به اهدافشان بارها شکست خورده اند، اما دست از تلاش نکشيده اند و سرانجام به آرزويشان رسيده اند؟ چيزي که باعث مي شود ما زندگاني داشته باشيم نه زندماني چيست؟ آن چيز که باعث تکاپوي انسان از درون مي شود چيست؟ آن چيست که حتي در صورت بي نيازي، فرد را وادار به تلاش و کوشش مي کند؟ حتما تاکنون متوجه منظور ما شده ايد؛ بله درست حدس زديد. آن موضوع انگيزه است که انسان را به تلاش وامي دارد و جهت و مسير تلاش فرد را نيز مشخص مي کند. آيا انسان بدون داشتن انگيزه و اميد توان دست يافتن به خواست ها و آرزوهاي خود را دارد؟ آيا اگر انگيزه را از انسان بگيرند، چيزي ديگر براي عرضه کردن در اختيار دارد؟ يکي از بنيادي ترين و مهمترين انگيزه هاي انسان، انگيزش پيشرفت است که ظرفيت هاي بالقوه انسان را به منصه ظهور مي رساند و انسان را در مسير شدن و کمال هدايت مي کند. اين انگيزه است که باعث نيل به پيشرفت هاي کنوني در جامعه بشري شده است. انگيزش پيشرفت بيشتر جنبه اکتسابي دارد و فرد آن را از محيط پيراموني خود به خصوص شرايط و ساختار خانواده کسب مي کند. اين انگيزه علاوه بر هموار ساختن مسير پيشرفتهاي تکنولوژيکي بشر، در افزايش علاقه و يادگيري دانش آموزان و ساير يادگيرندگان نيز نقش بسزايي دارد. چه بسا کودکاني که در دبستان آرزوي دکتر شدن و خلبان شدن را داشته اند و به آن رسيده اند. اين انگيزه باعث تاثير گذاري بر فرايند آموزش از جانب معلمان نيز مي شود. دانش آموزاني وجود دارند که با هوش بهر متوسط و انگيزش پيشرفت بالا موفق تر از دانش آموزان با هوش بهر بالا و انگيزش پيشرفت پايين تر بوده اند. بنابراين، در صورتي که بتوان انگيزش پيشرفت را به شيوه اي مناسب در دانش آموزان و ساير افراد جامعه پرورش داد و آن را هدايت کرد، مي توان گامي بلند در جهت پيشرفت همه جانبه جامعه و دستيابي به اهداف متعالي آن برداشت. با توجه به اهميت موضوع انگيزش پيشرفت و نبود کتابي کامل و جامع در اين زمينه، سعي مولفان بر آن بوده است تا در حد امکان و وسع خويش مطالبي نسبتاً جامع، مختصر، و مفيد از منابع مختلف جمع آوري کرده و آن را در اختيار دانشجويان، والدين، متوليان امر تعليم و تربيت و ساير علاقه مندان قرار دهند. همچنين مولفان از هر گونه انتقاد و راهکار جهت رفع کاستي ها و پربار کردن اين اثر استقبال مي کنند.
هاشمی، حسینی المدنی، و بلاغت
1391
مفهوم انگيزشدر روان شناسي، انگيزش ، به شروع، جهت، شدت و مقاومت رفتار اطلاق مي شود (گين ، 1995). انگيزش يک وضعيت پويا و موقتي است که بايستي از شخصيت يا هيجان تفکيک گردد. انگيزش، تمايل و علاقه به انجام چيزي است. يک شخص باانگيزه مي تواند برخوردار از اهداف کوتاه مدت و يا بلند مدت باشد. شخصيت به صفات و خصوصيات با دوام تر افراد (مثل کم رويي، برونگرايي، هشياري و ...) نسبت داده مي شود؛ همچنين بر خلاف انگيزش، هيجان معطوف به حالت هاي گذراست (مثل خشم، اندوه، شادي و ...) که فوراً منجر به رفتار نمي شود.
«مطالعه انگيزش به فرايندهايي مربوط مي شود که به رفتار، انرژي و جهت مي دهد. منظور از انرژي اين است که رفتار نيرو دارد؛ يعني نسبتاً نيرومند، شديد، و پايدار است. منظور از جهت اين است که رفتار هدف دارد؛ يعني در راه رسيدن به هدف خاصي گرايش دارد» (ريو، 2005). انگيزش به نيروي ايجاد کننده، نگهدارنده، و هدايت کننده رفتار گفته مي شود (سيف، 1387). انگيزه به صورت نياز يا خواست ويژه اي که انگيزش را موجب مي شود تعريف شده است (سيف، 1387).
انگيزش حالتي است که تمايل به انجام عملي خاص را در فرد به وجود مي آورد، چنين حالتي ممکن است حالت محروميت باشد (مثل گرسنگي) يا يک نظام ارزشي خاص، و يا يک اعتقاد عميق مذهبي (کاپلان و سادوک، 2003). انگيزش مي تواند به عنوان نيرويي پيشران و پشتيبان در تمامي اعمال انسان در نظر گرفته شود. تمايلات و نيازهاي شخصي تأثيري قوي و شگرف بر روي جهت رفتار دارد. اشکال مختلفي از انگيزش از جمله انگيزش بيروني ، انگيزش دروني ، انگيزش فيزيولوژيکي، و انگيزش پيشرفت وجود دارد. همچنين انگيزش از اشکال منفي نيز برخوردار است. انگيزش پيشرفت مي تواند به عنوان نياز به موفقيت يا دستيابي به برتري تعريف شود. افراد با استفاده از ابزارهاي گوناگون از جمله ابزارهاي دروني و بيروني به ارضاء نيازهاي خود مي پردازند.
انگيزش، نيرويي بنيادي در تمامي اعمال ما است. انگيزش معطوف به پويشهاي رفتاري ما (نيازها، تمايلات و آرزوها) در زندگي است. انگيزش پيشرفت بر پايه دستيابي به موفقيت و برآورده ساختن تمامي آرزوهايمان در زندگي استوار مي باشد. انگيزش پيشرفت باعث تأثيرگذاري بر شيوه اجراي يک تکليف و نشان دادن تمايلات شايستگي مي شود (هاراکيويز، بارون، کارترز، لتو و اليوت ،1997). سائق هاي فيزيولوژيکي پايه، رفتار طبيعي ما را در محيط هاي گوناگون تحت تأثير قرار مي دهند. بسياري از اهداف ما بر پايه مشوق ها استوار است و دامنه آن مي تواند از گرسنگي تا نياز به عشق و روابط جنسي پخته در نوسان باشد. دامنه انگيزش پيشرفت مي تواند از نيازهاي بيولوژيکي تا ارضاي تمايلات خلاق و دستيابي به موفقيت در رقابت هاي مخاطره آميز تغيير يابد. انگيزش به دليل تأثيرگذاري بر زندگي روزمره ما از نقشي حياتي برخوردار است. تمامي رفتار، اعمال، افکار و باورهاي ما تحت تأثير نيروي دروني موفقيت قرار دارد.
روان شناسان به طور کلي معتقدند که انگيزش نيرويي است که به فعاليت مي آيد و موجب وقوع رفتار مي شود و به آن شکل و جهت مي دهد، انگيزش داراي خواستگاه يا علت دروني است. در واقع انگيزه ها، مبتني بر نياز ها، خواست ها و آرزوهاي خاصي هستند که به حرکت درآمده اند و يا آنکه فرد را براي ارضاي نيازهاي معيني به فعاليت وا مي دارند (پارسا، 1382؛ به منظور مطالعه ی بیشتر در این زمینه مراجعه کنید به استیپک ، 1387؛ گورمن ، 1387؛ تیلستون ، 1387).
«انگيزه و انگيزش غالباً به صورت مترادف به کار مي روند، با اين حال مي توان انگيزه را دقيق تر از انگيزش دانست؛ به اين صورت که انگيزش را عامل کلي مولد رفتار اما انگيزه را علت اختصاصي يک رفتار خاص به حساب آورد. اصطلاح انگيزه بيشتر در اشاره به رفتار انسان به کار مي رود» (سيف، 1387).
نظريه هاي انگيزش
شايد يکي از راههاي درک مفهوم انگيزش، پي بردن به مفاهيم نظريات انگيزش باشد. نظريات انگيزش مي کوشند چارچوبي کلي جهت درک اميال، خواست ها، نيازها، آرزوها، تلاش ها و هدف هاي آدمي فراهم سازند. در ذيل به پاره اي از نظريات انگيزش اشاره مي شود:
نظريه رفتاري
پيروان رويکرد رفتارگرايي، انگيزش را وابسته به کسب تقويت و اجتناب از تنبيه مي دانند. اين برداشت از انگيزش بر انديشه اصلي رفتارگرايان استوار است که مي گويند پيامدهاي اعمال و رفتار، هدايت کننده و کنترل کننده آنهاست. در رويکرد رفتاري، مشوق ها منبع انگيزشي دانش آموزان و دانشجويان است. بر اساس اين رويکرد، معلماني که به کمک نمره، جايزه، تشويق کلامي، و برخورد محبت آميز دانش آموزان را به درس خواندن و انجام رفتارهاي پسنديده وامي دارند و با سرزنش، توبيخ، ترشرويي، و بي مهري آنان را از تنبلي و انجام رفتارهاي ناپسند باز مي دارند سطح انگيزش آنها را بالا مي برند (سيف، 1387).
نظريه شناختي
قديمي ترين نظريه در خصوص آدمي اين است که وي اصولاً موجودي خردگراست. بر اساسِ دیدگاهِ «ادوارد ج موري»، آدمي خواست هاي هشياري دارد که با استفاده از استعدادهاي خود سعي مي کند آنها را برآورده سازد. از متفکران قرون وسطي، سنت توماس آکيناس و از متفکران اخير، دکارت، هابز، اسپينوزا طرفدار اين نظريه بوده اند. در روزگار ما آدم هاي معمولي نيز چنين نظري دارند: شخص مي انديشد که چه مي خواهد و آنگاه مي کوشد راههايي براي رسيدن به آن بيابد (محي الدين بناب، 1375).
در اين نظريه مفهوم اراده نقش مهمي دارد. اراده را نيز مثل تفکر و احساس، يکي از نيروهاي ذهني مي دانستند و معتقد بودند که چون انسان قادر به کنترل اراده خويش است پس بايد مسئول اعمال خود باشد و براي تحقق بخشيدن به خواست هاي خود مي تواند جهان را دگرگون کند (همان منبع).
روان شناسان مفهوم اراده آزاد يا غير آزاد را براي تبيين منشأ خواست ها و آرزوهاي آدمي کافي نمي دانند و مي دانيم که گاهي آدمي از انگيزه هايي که اساس رفتار او هستند، اطلاع ندارد و به همين جهت نيز بايد انگيزه ها را چيزي جدا از فرايندهايي نظير شناخت و تفکر دانست. کلي مفهوم انگيزش را بي فايده مي داند. به نظر وي رفتار چيزي نيست که محتاج برانگيخته شدن باشد، بلکه رفتار دائماً فعال است و مسئله اصلي، انتخاب رفتار به خصوصي از ميان رفتارهاي ممکن است. تصميم هاي شخص تابع سازه هاي شخصي او يا به عبارت ديگر وابسته به عقايد، ارزش ها و نگرش هاي او در باره جهان هستند (همان منبع).
در رويکرد شناختي انگيزش، باور بر اين است که انديشه هاي فرد سرچشمه انگيزش او هستند. همچنين شناخت گرايان معتقدند که رفتارها توسط هدف ها، نقشه ها، انتظارات، و سبک اسنادي فرد ايجاد و هدايت مي شود و لذا انگيزش دروني بيش از انگيزش بيروني مورد تاکيد آنهاست. انگيزش بيروني از پاداش بيروني سرچشمه مي گيرد در حالي که منشاء پاداش در انگيزش دروني در کاري که انجام مي گيرد نهفته است. به سخن ديگر، انگيزش بيروني انگيزشي است که به وسيله عوامل خارج از فرد و خارج از کاري که انجام مي گيرد برانگيخته مي شود، مانند پاداش (تقويت) و تنبيه، در حالي که انگيزش دروني به کاري که انجام مي گيرد وابسته است، مانند اشتياق فرد براي انجام کار (سيف، 1387).
نظريه لذت گرايي
براساسِ دیدگاهِ « ادوارد ج موري» همراه با بحث هاي فلسفي در باره خرد و اراده آدمي، اين نظريه نيز به ميدان آمد که آدمي موجودي است در جستجوي لذت و دوري از درد. اين نظريه که آن را نظريه لذت جويي ناميده اند کوششي است براي تبيين علت رفتار و نبايد آن را با مکتب اخلاقي لذت جويي که مطابق آن آدمي هشيارانه زندگي خود را بر مدار لذت و گريز از درد تنظيم مي کند، اشتباه کرد (محي الدين بناب، 1375).
روان شناسان به اين دليل نظريه لذت جويي را مردود دانسته اند که به بحث تسلسلي مي انجامد. مطابق اين نظريه، شخص به دنبال لذت است، پس اگر دنبال چيزي برود حتماً آن چيزبراي او لذت بخش است. اما با اين نظريه وضع کسي را که به ناکامي خود کمر بسته چگونه توجيه کنيم؟ خودکشي چطور؟ کساني هم هستند که لذت جويي را به عنوان شيوه زندگي مردود مي دانند. مثلاً پوريتان ها لذت را گناه آلود مي دانستند و از آن گريزان بودند. البته ممکن است بگويند که پوريتان ها از پرهيزکاري لذت مي برند. اما چنين استدلالي رفتار را فقط پس از ظهور آن تبيين مي کند و بنابراين نظريه لذت جويي فاقد قدرت پيش بيني است (محي الدين بناب، 1375).
مک کللند در نظريه لذت گرايي خود، مدل برانگيختگي عاطفي را پيش کشيده است. مقصود اين است که پاره اي از محرک هاي محيط به صورت فطري لذت و يا درد بر مي انگيزند و در جاندار تمايلي به گرايش يا گريز از اين محرک ها به عنوان هدف وجود دارد. ميزان هيجان لذت بخش يا دردناکي که به جاندار دست مي دهد تابع سطح انطباق قبلي اوست. مثلاً در شرايط عادي صداي بلند آدمي را ناراحت مي کند ولي پس از چند ساعت توقف در فرودگاه سر و صداي هواپيماي جت کوچکترين ناراحتي ايجاد نمي کند. اگر شدت محرک از سطح انطباق جاندار کمي بالاتر يا پايين تر باشد احساس لذت دست مي دهد، ولي اگر به نحو بارزي تغيير کند موجب ناراحتي مي شود. اين امر روشن مي کند که چرا تحريک برقي ملايم احساس مطبوعي ايجاد مي کند، ولي وقتي بر شدت جريان برق افزوده مي شود جاندار از آن فرار مي کند (محي الدين بناب، 1375).
مک کللند انگيزش را شامل انتظارات آموخته اي در مورد هدف ها مي داند. انتظار اينکه هدف بخصوصي واکنش هيجاني مطبوعي ايجاد خواهد کرد يا نامطبوع. جاندار به دنبال هدف هايي مي رود که در گذشته آنها را مطبوع يافته است و از نزديک شدن به هدف هايي که در گذشته درد ايجاد کرده اند پرهيز مي کند. به اين ترتيب مک کللند تمام انگيزه ها را آموخته شده تلقي مي کند. برانگيختگي عاطفي فطري است ولي انتظارات شخص آموخته شده اند. آنچه گفتيم نشان مي دهد که اصل لذت جويي مي تواند به صورت يک نظريه علمي سودمند درآيد (محي الدين بناب، 1375).
نظريه غريزه
اکثر روان شناسان معتقدند که نظريه تکامل داروين يکي از اساسي ترين بنيادهاي عيني و علمي را براي توجيه نظريه هاي انگيزش نشان مي دهد. داروين در پژوهش هايي که در باره جانوران پست انجام داد مشاهده نمود که بسياري از رفتارهايشان نا آموخته مي باشد. لانه سازي پرندگان و گردآوردن دانه و مواد خوراکي به وسيله مورچگان همه رفتارها به صورت غريزي و نا آموخته هستند. در واقع غريزه يک الگوي قالبي رفتاري يا ناآموخته است که همه افراد يک دسته از جانوران به طور يکسان انجام مي دهند. در جانوران رده هاي بالا اين گونه رفتارهاي قالبي و ارثي کمتر ديده مي شود، زيرا بيشتر رفتارهايشان آموختني است و رشد مغزي و دستگاههاي عصبي آنان داراي پيچيدگي هاي بيشتري است (پارسا، 1376).
در نيمه دوم قرن نونزدهم پيشرفت هاي زيادي در شناخت رفتار غريزي پرندگان، مورچگان، زنبورها، عنکبوت ها و بعضي از پستانداران حاصل گرديد. در آغاز نيمه نخست قرن بيستم نظريه مکدوگال بيانگر اين واقعيت بود که غريزه ها و هيجان هاي مربوط به آنها مهم ترين عوامل انگيزشي در رفتار به شمار مي آيند. به عقيده مکدوگال غريزه ها بازتاب هاي محض يا کوشش هاي کورکورانه نيستند، بلکه گرايش هايي هدف دار، فطري و ارزشمند هستند که مايه اصلي رفتار و کردار به شمار مي آيند (همان منبع).
در سال هاي 1920 نظريه غريزه براي توضيح رفتار مورد حمله شديد قرار گرفت، زيرا پژوهشگران و روان شناسان آن زمان هر کدام به سليقه خود ليست بلند بالايي از انواع غريزه ها ترتيب داده و آنها را براي توضيح رفتار کارساز مي دانستند، اما با آن همه تلاش نمي توانستند چگونگي رفتارهاي غريزي را به طور مشخص معلوم کنند. رفتارهاي غريزي آنچنان متعدد و افزون بر شمار بود که تعداد بعضي از آنها به بيش از 6000 افزايش مي يافت و توضيح رفتار بعضي از آنها بسيار عجيب و شگفت انگيز بود تا آنجا که چرا انسان سيبي که از باغچه منزلش به دست مي آيد دوست ندارد!؟ (همان منبع).
نظريه سائق
اين نظريه ها را بايد «نظريه هاي هل دادن در انگيزش» توصيف کرد. رفتار به وسيله حالت هاي سوق دهنده درون انسان يا حيوان به سوي هدف ها «هل داده مي شود». مثلاً فرويد(1949-1940) انديشه هاي خود در باره شخصيت را بر محرک ها يا سايق هاي جنسي و پرخاشگري ذاتي يا مادرزادي بنا کرد. به طور کلي، در نظريه هاي سايق چنين گفته مي شود: هنگامي که يک حالت سوق دهنده دروني برانگيخته مي شود، فرد هل داده مي شود تا رفتاري را انجام دهد که آن رفتار به هدفي منجر خواهد شد که شدت حالت سايق را کاهش خواهد داد. دست کم در آدميان، رسيدن به هدف مناسبي که حالت سايق را کاهش مي دهد خوشايند و رضايت بخش است. از اين رو گفته مي شود که انگيزش تشکيل يافته است از: 1- حالت سايق، 2- رفتار هدف گرا که به وسيله حالت سايق ايجاد مي شود، 3- رسيدن به هدف مناسب، و 4- کاهش حالت سائق و رضامندي و آسودگي به هنگام رسيدن به هدف. پس از مدتي، حالت سايق مجدداً ايجاد مي شود تا رفتار را به سوي هدف مناسب براند. توالي رويدادهاي فوق را گاهي چرخه انگيزش مي نامند (محي الدين بناب، 1375).
نظريه مشوق
نظريه هاي سايق در انگيزش، شايد در مورد برخي انگيزه هاي زيستي- مثل گرسنگي، تشنگي، و جنسي- بهتر صدق کند. اما حتي در اينجا نيز با مشکلاتي روبرو مي شوند. مثلاً فرض کنيد ما رفتار برانگيخته و هدف گراي دو گروه موش را که سايق گرسنگي يکساني دارند با هم مقايسه کنيم؛ موشهاي هر دو گروه مدت يک روز گرسنه مانده اند. به يک گروه غذاي بسيار خوشمزه مي دهيم و به گروه ديگر غذاي ساده. همان طور که انتظار داريد گروهي که غذاي خوشمزه دريافت مي کنند احتمالاً بيش از گروه ديگر مي خورند. بنابراين در خود هدف نيز چيزهايي وجود دارند که رفتار را برمي انگيزاند. شايد اين موضوع در مورد انگيزش جنسي روشن تر باشد. بدين ترتيب ويژگي هاي تحريکي هدف گاهي مي توانند يک سلسله رفتار برانگيخته شده را به حرکت درآورند و همين موضوع انديشه اصلي و زير بناي نظريه هاي انگيزش مشوق است (بولس، 1975؛ پفاف من، 1982؛ به نقل از محي الدين بناب، 1375).
بدين ترتيب در مقابل نظريه هاي سايق که نظريه هاي هل دادن است، نظريه هاي مشوق را «نظريه هاي کشش» در انگيزش مي توان گفت؛ هدف ها به سبب ويژگي خاصي که دارند رفتار را به سوي خود مي کشانند. هدف هايي که رفتار را بر مي انگيزند به مشوق ها معروفند. بخش مهم بسياري از نظريه هاي مشوق اين است که افراد انتظار دارند که از رسيدن به آنچه مشوق هاي مثبت ناميده مي شوند و اجتناب از آنچه به مشوق هاي منفي معروفند، لذت ببرند. در دنياي کار و حرفه به نظر مي رسد که انگيزش بيشتر از نوع مشوق هاي مورد انتظار- دستمزد، حقوق، انعام، مرخصي، و از اين قبيل- است تا سايق و کاهش آنها (محي الدين بناب، 1375).
نظريه انسان گرايي
طبق دیدگاهِ «ساتروک» در نظريه هاي انسان گرايي، به جاي تاکيد بر تقويت و تنبيه به عنوان منبع اصلي انگيزش، به توانايي دانش آموزان براي رشد شخصي، آزادي انتخاب اهداف زندگي، و ويژگي هاي مثبت مانند حساس بودن نسبت به ديگران تاکيد مي شود (سيف، 1387). بنابراين همان گونه که وولفلک می گوید از ديدگاه روان شناسان انسان گرا، براي ايجاد انگيزش بايد احساس شايستگي، خودمختاري، و عزت نفس را در افراد افزايش داد (سيف، 1387).
نظريه اجتماعي فرهنگي
بنا بر اين رويکرد، منبع انگيزشي مهم براي افراد بودن با ديگران، و داشتن رابطه دوستانه متقابل با آنان است. بنا به گفته وولفلک (سيف، 1387) شرکت مردم در فعاليت ها براي حفظ هويت خود و روابط با ديگران است؛ بنابراين اگر دانش آموزان عضو کلاس درس و يا مدرسه اي باشند که براي يادگيري ارزش قائل مي شود انگيزش آنها براي يادگيري بالا خواهد رفت.
انگيزش از ديدگاه روان شناسان معاصر
فرويد معتقد بود که نيروهاي انگيزشي اساسي که شخصيت را به تحرک وامي دارند، اروس (غريزه زندگي و ميل جنسي)، و تاناتوس (غريزه مرگ و پرخاشگري) هستند. اين نيروهاي مکمل هم، غريزي هستند که پايه جسماني دارند، اما در خيال پردازيها، اميال، احساس ها، افکار و به طور مستقيم در اعمال، ابراز مي شوند (پروجاسکا و نورکراس ، 1999). به عقيده وي افراد براي کسب لذت و کاهش دادن تنش و اضطراب برانگيخته مي شوند. اين انگيزش، از انرژي رواني و جسماني ناشي از غرايز به دست مي آيد (فيست و فيست ، 2002).
آدلر نيز تلاش براي برتري را انگيزه اصلي شخصيت انسان مي داند. از نظر وي تنها انگيزش انسان تلاش براي موفقيت و برتري است. به نظر وي هدف نهايي همه افراد تلاش براي برتري است و اين هدف باعث يکپارچگي شخصيت و درک کل رفتار مي شود.
از نظر يونگ، نيروي اصلي انگيزش انسان، ناهشيار جمعي است که از گذشته دور در وجود انسان شکل گرفته است. به اعتقاد وي هشيار و ناهشيار شخصي در فرايند انگيزش انسان نقشي به مراتب کمتر از ناهشيار جمعي ايفا مي کند.
کارن هورناي اعتقاد داشت که فرهنگ و نيروهاي اجتماعي عامل اصلي شخصيت و نيروي انگيزشي انسان است. وي بسيار کمتر از فرويد بر روي نيروهاي ناهشيار و تجارب دوران کودکي تأکيد نمود.
اريک فرام، روانکاو انسان گرا، سه نياز انگيزشي عمده را براي انسان بر شمرد: 1- ارتباط 2- تعالي 3- ريشه دار بودن . از نظر وي بهترين راه ارتباط با دنيا عشق است. از طريق عشق، انسان به فرديت و يکپارچگي مي رسد. وي عشق را به صورت اتحاد با چيزي خارج از خويشتن، در عين حال حفظ جدايي و يکپارچگي خويشتن تعريف مي کند. از نظر فرام، در عشق دو نفر يکي مي شوند ولي با اين حال، دو تا مي مانند. اصل تعالي فراتر رفتن از وجود منفعل و رسيدن به «قلمرو هدفمندي و آزادي» است. همچنين بر طبق اصل ريشه دار بودن، انسان هاي بدون زادگاه، انسان هايي بي ريشه هستند و احساس هاي انزوا و درماندگي در آنها شکل مي گيرد (فيست و فيست،2002).
ساليوان معتقد است که مهم ترين نيروي انگيزشي بشر، نيروهاي ميان فردي است. به اعتقاد وي مهم ترين نيروي ميان فردي، محبت است.
بر اساس ديدگاه اريکسون، نيروهاي اجتماعي نسبت به توانايي هاي فطري، انگيزش بيشتري را در بشر توليد مي کنند. بر طبق ديدگاه وي نيروهاي فرهنگي و اجتماعي باعث شکل گيري افراد و تأثير گذاري بر آنها مي شود.
کتل ، صفات انگيزشي را معرفي کرد که زيربناي پويشهاي شخصيت هستند، از ديدگاه وي نيروهاي انگيزشي شخصيت عبارتند ازنگرش ها، ارگها (انگيزه هاي فطري) و صفات پويشي اکتسابي.
بر طبق ديدگاه آلپورت، بي همتايي و انگيزش هشيار نيروهاي اصلي برانگيزا ننده انسان هستند. وي معتقد است که هر فردي نوعي انگيزش منحصر به فرد دارد. وي دو نوع از انگيزش را نام مي برد: 1- انگيزش حاشيه اي که کاهش دهنده نيازها هستند و 2- تلاش هاي شخصي که به دنبال حفظ تنش و عدم آرامش هستند. مفهومي ديگر که آلپورت به آن اشاره کرده است، مفهوم خودمختاري کارکردي انگيزه ها است. بر اساس اين مفهوم يک انگيزه در فرد بزرگسال و بالغ از لحاظ کارکردي به تجربه هاي گذشته که ممکن است در اصل از آنها ناشي شده باشد، ارتباطي ندارد (فيست و فيست،2002).
راجرز اظهار مي دارد که نيروهاي انگيزشي انسان، گرايش به سمت تکامل و گرايش به شکوفا شدن است. به عقيده وي گرايش به شکوفا شدن، منحصر به انسان نمي باشد، بلکه ساير حيوانات و گياهان نيز برخوردار از توانايي فطري براي شکوفا شدن مي باشند.
مزلو ديدگاهي کل نگر به انگيزش اختيار مي کند. بر طبق اين ديدگاه، انگيزش تمام وجود شخص را فرا مي گيرد. به عقيده وي انگيزش از پيچيدگي خاصي برخوردار است و ما مي توانيم از چند انگيزه مجزا برانگيخته شويم. وي معتقد است که ممکن است انگيزش هم به صورت هشيار و هم به صورت نا هشيار بر فرد اثر بگذارد و انگيزش مي تواند براي شخص ناهشيار و يا نا شناخته باشد. بر طبق ديدگاه مزلو، افراد دائماً به وسيله نيازهاي مختلف برانگيخته مي شوند. پس از ارضاي يک نياز، آن نياز نيروي خود را از دست مي دهد و سپس نياز ديگري جايگزين آن مي شود. همچنين مزلو معتقد به رويکرد عموميت انگيزش براي افراد است. وي با پذيرش اين اصل، ديدگاه سلسله مراتبي را نسبت به انگيزش اختيار نمود. در ديدگاه سلسله مراتبي، پايين ترين نياز ها، نيازهاي فيزيولوژيکي و پس از آن، نيازهاي ايمني، محبت و تعلق پذيري، احترام و در رأس آنها نيازهاي خودشکوفايي يا کمال است (فيست و فيست،2002).
از ديدگاه وجودگرايان (کي ير کگارد ، رولو مي ، جيمز بوگنتال ، و ايروينگ يالوم )، نيروي انگيزشي بشر يافتن معني در زندگي، پذيرش مسئوليت، آزادي، يکپارچگي، بي همتايي، اصالت، و بودن براي خود، ديگران و طبيعت مي باشد.
پرلز بر اين عقيده است که انگيزش اصلي آدمي، نيازهاي زيستي است. هدف هاي روزمره ما يا هدف هاي پاياني بر اساس نيازهاي زيستي ما قرار دارند. به اعتقاد وي تمامي نقش هاي اجتماعي که به وسيله افراد اختيار مي شود، براي برآورده ساختن اهداف پاياني است. پرلز مي گويد که فرايند دائمي کامل کردن نيازها، باعث تشکيل کل ها يا گشتالت ها مي شود که براي حفظ تماميت و يکپارچگي ضروري است (پروجاسکا و نورکراس، 1999).
از ديدگاه نظريه پردازان فمنيست، انگيزش و هويت فرد شديداً متأثر از تبعيضات اجتماعي، فشارهاي محيطي و نقش هاي جنسي است. اين عوامل اجتماعي باعت تأثير گذاري بر نگرش ها، انگيزه ها و شناخت هاي افراد مي شود.
كلام اول 
موضوع: كتابهاي تالیف و ترجمه شده
نويسنده: 
تاريخ: 12 دي 1390
بازديدها: 20383
