چکیدهزنان یکی از مهم ترین گروههای اجتماعی متاثر از کیفیت زندگی و در عین حال موثر بر آن می باشند. این گروه عظیم اجتماعی از آنجا که ارتباط موثری با گروههای اجتماعی جامعه دارند، علاوه بر وظایف شخصی و خانوادگی نقش فعالی را در پیشرفت های اجتماعی و توسعه پایدار آن ایفا می کنند. زنان نقش بسیار حساس و تعیین کننده ای در فعالیتهای اجتماعی دارند آنان برای تسریع روند تغییر و توسعه پایدار جامعه، مسئولیت بسیار جدی و تعیین کننده ای بر عهده دارند. به همین دلیل کشورهایی که در مسیر توسعه سازنده قرار دارند؛ به این امر مهم پی برده اند که ضرورت ایجاد جامعه سالم در گرو وجود زنان فعال و موثر در جامعه می باشد. آموزش زنان و مشارکت آنان نقش مهمی در توسعه کشور داشته به گونه ای که حدود نیمی از جمعیت شاغلین در کشور را زنان تشکیل می دهند.
لذا زنان در جامعه یک حرکت اساسی و حساسی را ایفا می کنند که این مهم در جامعه روستائی و شهری لامرد به روشنی مشخص می گردد. امروزه حضور زنان لامرد در تمام قسمتهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، و اجتماعی بیشتر شده است همچنانکه در روزگاران گذشته، زنان در کنار وظایف خانوادگی در دیگر امور نیز دخالت می کردند در وضعیت فعلی نیز در جامعه لامرد نقش زنان در جهت توسعه بیشتر شکل گرفته، بطوریکه آنها در خیلی موارد بدلیل خلاء وجود پدران، در کنار وظیفه تربیتی فرزندان به ایفای نقشهای متعدد اجتماعی جهت کسب درآمد اشتغال دارند.
یکی از ویژگیهای بیانگر زنان لامردی، ویژگیهای روانی و عاطفی آنها در تربیت فرزندان و پایبندی به حاکمیت اخلاق در خانواده می باشد که این مسأله در کنار سنتهای خاص این گروه رفتار آنان را از مناطق دیگر متمایز کرده است. در این مقاله به بررسی نقش زنان در توسعه جامعه در ابعاد مختلف پرداخته شده و پس از آن با تاکید بر حقوق و مسئولیتهای قانونی و خانوادگی زنان، راهکارهایی جهت بهبود وضعیت این قشر در شهرستان لامرد ارائه شده است.
واژگان کلیدی: زن، توسعه پایدار، ویژگیهای جنوب، خانواده، مسئولیت
مقدمهبا توجه به اینکه نیمی از جمعیت کشورها، زنان هستند برای رسیدن به توسعه، زنان نیز مانند مردان بایستی در فرایند توسعه مشارکت کنند. ولی متاسفانه از بسیاری جهات در فرایند توسعه، زنان مورد غفلت قرار گرفته اند و به آنان توجهی شایسته ای نشده است.
بر اساس سرشماری سال 1375 در ایران بیش از 13 میلیون زن ایرانی شغل خود را خانه داری توصیف کرده اند البته این تعداد به منزله پایین بودن چشمگیر نرخ مسارکت زنان در بازار کار است و علت این امر هم نقش دوگانه زن در خانواده و اجتماع است. زنان بایستی هنجارهای رفتاری مشخص و تعیین کننده ای را در زمینه های مختلف بپذیرند و آنها را ترویج دهند ولی اجرای این برنامه ها احتیاج به یک محیط سالم در جامعه دارد ولی با این وجود هنوز در جامعه ایرانی نرخ مشارکت زنان کم است. بر اساس پیش بینی های انجام شده تا سال 1388 یک سوم نیروی کار زنان بین سنین 20 تا 24 ساله است و عرضه نیروی کار زنان در گروه سنی 24-20 ساله از 2/17 درصددر سال 1375 به 32 درصد در سال 1388 افزایش خواهد یافت.
بر اساس آمار سال 1385 تعداد 39711 نفر زن و 38981 نفر مرد در لامرد ساکن بوده اند که فقط 7% تعداد زنان شاغلند در حوزه های تخصصی بر اساس آمار مشخص شده، زنان در این مولفه ها اشتغال داشته اند:
متصدیان و راننده ها 35 نفر صنعتگران و مشاغل مربوطه 182 نفر
کشاورزی 61 نفر کارمندان امور دفتری و اداری 100 نفر
کارکنان خدماتی و فروشندگان 285 نفر مدیران 74 نفر
تکنسین و دستیاران 108 نفر
در شهرستان لامرد با توجه به جمعیت زنان و ضرورت وجود آنان در بسترهای مختلف، متاسفانه از مولفه های توسعه در این گروه به نحو شایسته ای استفاده نشده است.
زن و توسعه فرهنگیدر حال حاضر، در کشورهای در حال توسعه 65 درصد دختران و 78 درصد پسران در دوره آموزش ابتدایی شرکت می کنند که به ترتیب 20 و 11 درصد بیشتر از دهه گذشته است. گرچه ثبت نام در دوره متوسطه کمتر است و تنها 35درصد از دختران و 48 درصد از پسران به این سطح از تحصیلات می رسند، اما با این حال، این ارقام 29 و 16 درصد بیشتر از دهه قبل است. خانم"گرترود مونجلا" دبیر کل کنفرانس چهارم ملل متحد در مورد زنان می گوید: با اینکه پیشرفت های فراوانی برای سوادآموزی زنان در جهان صورت گرفته است اما یک نقص تاریخی بزرگ بین زنان بالغ امروز، خاصه زنان روستایی باقی است آن هم، موضوع نبود آموزش است که مانع مشارکت کامل آنان در جامعه می شود.
توسعه فرهنگی به دگرگونی در عناصر فرهنگی در یک جامعه معین گفته می شود و بر اثر آن، جامعه کنترلی موثر و قوی بر رفتارها اعمال می کند. مبنای توسعه فرهنگی، از نظر برخی توسعه عقلی یک جامعه است. توسعه فرهنگی یکی از ابعاد توسعه است که در همه کشورها به اهمیت آن اشاره شده است. یکی از عوامل اصلی توسعه فرهنگی، آموزش است. خیلی از اندیشمندان اعتقاد دارند که توسعه فرهنگی زیر بنای توسعه در زمینه های دیگر است.
بسیاری از جمعیت شناسان و کارشناسان رشته های مختلف معتقدند که محدودیت دسترسی زنان به منابع توسعه یکی از مهم ترین علل رشد سریع جمعیت و علت اولیه فقر است. بر طبق تخمین سازمان ملل متحد، زنان حدود 70 درصد از مردم فقیر جهان را تشکیل می دهند. بدیهی است که آموزش و تحصیل به زنان، آگاهی بیشتر، حق انتخاب بهتر و اعتقاد به نفس می بخشد. بنابراین آموزش، اولین قدم در راه پیشرفت زنان در زمینه های گوناگون توسعه فرهنگی است.(http://www.fpm.ir)
امروزه جوامع پیشرفته تربیتی به نقش فرهنگ در توسعه پی برده اند بطوریکه برای این مسأله برنامه ریزی پرداخته اند. در شهرستان لامرد نیز جهت توسعه فرهنگی زنان گامهای مهم و اصولی برداشته شده است. ایجاد سه دانشگاه در شهرستان لامرد و جمعیت بالای دختران و زنان مشغول به تحصیل در این مراکز علمی نشان از حرکت سازنده و منطقی در جهت توسعه فرهنگی است. با توجه به شاخصهای غالب فرهنگی در زنان و توانمندیهای آنها در عرصه توسعه، لازم است که در این زمینه خدمات و فعالیتهای بیشتری انجام گیرد.
دانشگاه آزاد اسلامی واحد لامرد و توسعه قابلیت های فکری زنانآموزش عالی در فرایند توسعه فرهنگی نقش مهم و موثری ایفا می کند. یکی از شاخصهای مهم توسعه شخصیتی زنان نیز روند حضور و مشارکت آنان با دانشگاه می باشد. با نگاهی به فرایند فعالیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد لامرد به این نکته پی برده می شود که حضور زنان در رشته های مختلف تحصیلی این دانشگاه روز به روز بیشتر شده است. تعداد دانشجویان دختر از سال تحصیلی 76-75 که حدود 10 نفر بوده تاکنون به حدود 1000 نفر افزایش پیدا کرده است. بخش قابل توجهی از این دختران نیز بومی شهرستان لامرد می باشند. که این تعداد برابر 564 نفر می باشد. این مسأله ضمن توجه به توان بالقوه این جامعه، زمینه برقراری عدالت اجتماعی را در این شهرستان فراهم نموده است. امروزه به جرأت می توان بیان نمود که بالا رفتن سطح تحصیلات زنان در شهرستان لامرد، زمینه توسعه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را ایجاد کرده است. این رویکرد زمینه توسعه خودباوری زنان را در سطح شهرستان و نهایتاً تغییر نگرش نسبت به این قشر را ایجاد کرده است. دانشگاه آزاد بر سطح کمی و کیفی توانمندیهای زنان در این شهرستان تاثیر به سزائی داشته و این نهاد ضمن بالابردن تعداد دانشجویان و فارغ التحصصیلان دختر با آموزش و تربیت در رشته های مختلف تحصیلی نیز بر کیفیت کاری آنان افزوده است. بطوریکه با بررسی گذرا، شاهد حضور دختران و زنان در حوزه های کاری ادارات مختلف پس از تاسیس این دانشگاه هستیم. عصر کنونی که به عصر دانائی مشهور شده در آن تخصص و دانائی انسانها به عنوان سرمایه اصلی جامعه محسوب می شود. بنابراین همه مسئولان و دست اندرکاران آن جامعه بایستی به انسانها در آموزش که زنان نیز بخش جدائی ناپذیر آن جامعه بوده؛ نگاه ویژه ای داشته باشند. توجه به آموزش نیروی انسانی به عنوان حرکت اصلی توسعه در شهرستان لامرد به وضوح پیداست. در این راستا، تاسیس دانشگاه آزادی اسلامی یک حرکت اصولی و بوجود آورنده چشم انداز مثبت برای این شهرستان خواهد بود.
با توجه به تاثیر دانشگاه آزاد اسلامی واحد لامرد در توسعه فکری زنان در ابعاد مختلف لازم است که جهت آماده سازی بهتر زنان لامردی بمنظور حضور فعالتر در عرصه های مختلف این شهرستان، راهکارها و راهبردهای موثری اتخاذ شود.
توانمند کردن زنان زمینه های بالا رفتن سطح پیشرفت را فراهم خواهد ساخت. صاحبنظران مختلف از توانمندسازی تعاریف مختلفی ارائه کرده اند:
توانمند سازی زنان به این معنی است که زنان با اعتماد به نفس لازم، که دارو گفتارشان را هماهنگ و به شناخت واقعی خویش نائل شوند و با افزایش توانائی خویش، زمینه دستیابی به اهداف مورد نظر را فراهم نمایند.(فرخی، 1376 به نقل از ولی زاده 1386)
توانمند سازی یعنی رسیدن به توسعه فردی جهت انتخاب بر اساس خواستهای خود می باشد. (شادی طلب، 1381 به نقل از ولی زاده1386)
با این اوصاف دانشگاه آزاد نه تنها در بعد ملی زمینه دستیابی به اهداف فوق را فراهم نموده بلکه در این شهرستان نیز به اهداف مورد نظر نائل شده است.
زن در قانوناز آنجا که خانواده واحد بنیادی جامعه اسلامی است، همه قوانین و مقررات و برنامه ریزی های مربوط باید در جهت آسان کردن تشکیل خانواده، پایداری از قداست آن و استواری روابط خانوادگی بر پایه حقوق و اخلاق اسلامی باشد. خانواده واحد بنیادین جامعه و کانون اصلی رشد و تعالی انسان است. توافق عقیدتی و آرمانی در تشکیل خانواده که زمینه ساز اصلی حرکت تکاملی و رشد یابنده انسان است؛ اصل اساسی بوده و فراهم کردن امکانات جهت نیل به این مقصود از وظایف حکومت اسلامی است. زن در چنین برداشتی از واحد خانواده، پذیرای مسئولیتی خطیرتر و در دیدگاه اسلامی برخوردار از ارزش و کرامتی والاتر خواهد بود.(فرخی و رنجبر،1385)
اصل بیست و یکم قانون اساسی:دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات با رعایت موازین اسلامی تضمین نماید و امور زیر را انجام دهد:
1- ایجاد زمینه های مساعد برای رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی او
2- حمایت مادران بویژه در دوران بارداری و حضانت فرزند، و حمایت از کودکان بی سرپرست
3- ایجاد دادگاه صالح برای حفظ کیان و بقای خانواده
4- ایجاد بیمه خاص بیوگان و زنان سالخورده و بی سرپرست
5- اعطای قیومیت فرزندان به مادران شایسته در جهت غبطه آنها در صورت نبودن ولی شرعی
شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه 546 مورخ 31/6/1383 به پیشنهاد شورای فرهنگی و اجتماعی زنان(نامه شماره 1259/ش ز مورخ 12/5/1383) منشور حقوق و مسئولیت های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران را تصویب کرد:
حقوق و مسئولیت های فردی زنان
1- حق برخورداری از حیات شایسته و تمامیت جسمانی و مسئولیت محافظت از زنان در مقابل هرگونه بیماری، حادثه و تعدی
2- حق برخورداری از تکریم و مسئولیت رعایت آن برای دیگران
3- حق آزادی اندیشه و مصونیت از تعرض و امنیت در داشتن اعتقاد
4- حق مسئولیت زنان در برخورداری از ایمان، تقوا و حفظ آن و تکامل معنوی در عرصه باورها و رفتارها
5- مصونیت جان، مال و حیثیت زنان و زندگی خصوصی آنان از تعرض غیر قانونی
6- حق برخورداری از عدالت اجتماعی در اجرای قانون بدون لحاظ جنسیت
7- حق داشتن نام، حفظ یا تغییر آن، همچنین نسب و حفظ آن
8- حق تابعیت کشور ایران برای هر زن ایرانی و سلب تابعیت به درخواست خود او
9- آزادی زنان پیرو مذاهب اسلامی و اقلیت های دینی رسمی در انجام مراسم تعلیمات دینی و احوال شخصی بر طیق آیین خود در محدوده قانون
10- آزادی زنان ایرانی در استفاده از پوشش و گویش های بومی و اجرای آداب و سنت های محلی در صورت عدم مغایرت با اخلاق حسنه
11- مصونیت زنان از ضررهای مادی و معنوی با توجیه اعمال حق دیگران
12- حق و مسئولیت حفظ ویژگی های خلقتی متفاوت زنان با مردان
13- حق بهره مندی از محیط زیست سالم و مسئولیت محافظت از آن
حقوق و مسئولیت های خانوادگی زنان1- حق برخورداری دختران از سرپرستی شایسته توسط والدین
2- حق برخورداری دختران از نفقه شامل: مسکن، پوشاک، تغذیه سالم و کافی و تسهیلات بهداشتی جهت تامین سلامت جسمانی و روانی آنان
3- حق تعلیم و تربیت دختران و ایجاد زمینه شکوفایی استعدادها و خلاقیت های آنان
4- حق تامین نیازهای عاطفی و روانی دختران و برخورداری از رفتار ملاطفت آمیز والدین و مصونیت آنان از خشونت های خانوادگی
5- حق برخورداری از امکانات خانواده، بدون تبعیض میان دختر و پسر
6- حق دختران بی سرپرست و بدسرپرست در سرپرستی توسط بستگان یا داوطلبان تکفیل با رعایت مصلحت آنان و برخورداری از حمایت و نظارت حکومت
7- مسئولیت احترام به والدین و اطاعات از دستورات مشروع آنها و رفتار نیکو نسبت به سایر اعضای خانواده
حقوق و مسئولیت های زنان در تشکیل و تداوم خانوادگی1- حق و مسئولیت زنان در تحکیم بنیان خانواده و برخورداری از امکانات و حمایت های قانونی لازم بمنظور پیشگیری از بروز اختلافات و کاهش طلاق
2- حق بهره مندی از امکانات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جهت تسهیل امر ازدواج در زمان مناسب و مسئولیت خویشتنداری تا آستانه ازدواج
3- حق آگاهی از حقوق و تکالیف زوجین و آیین همسرداری و برخورداری از امکانات لازم در این زمینه
4- حق آشنایی با معیارهای مناسب همسر گزینی و شناخت و انتخاب همسر
5- حق و مسئولیت آگاهی و رعایت ضوابط دینی و قانونی در ازدواج از جمله یکسانی زوجین در باور به مبانی اعتقادی و دینی
6- حق تعیین شروط مورد نظر، ضمن عقد نکاح در چارچوب ضوابط شرعی و تضمین اجرای این شروط
7- حق ثبت ازدواج، طلاق و رجوع در مراجع رسمی و قانونی
8- حق برخورداری زن از حقوق مالی در ایام زوجیت
9- حق و مسئولیت تامین، تخصیص، طهارت و سلامت در ارتباط جنسی با همسر قانونی و حق اعتراض قانونی در صورت نقض آنها
10- حق و مسئولیت سکونت مشترک و حسن معاشرت و تامین امنیت روانی در روابط با همسر و حق اعتراض و طرح دعوا در مراجع قانونی در صورت سوء معاشرت همسر
11- حق و مسئولیت رشد علمی، معنوی و اخلاقی با همکاری و حمایت اعضای خانواده
12- حق و مسئولیت جهت انجام صله رحم
13- حق باروری، بارداری،تنظیم وکنترل آن و بهره مندی از آموزش ها و امکانات مناسب در این زمنیه
14- حق برخورداری از حمایت های مادی و معنوی در ایام بارداری و شیردهی
15- مسئولیت و رعایت حقوق جنین بویژه محافظت از حیات و رشد آن
16- حق و مسئولیت حضانت و تامین امنیت روانی و عاطفی فرزندان و تربیت شایسته دینی و اخلاقی آنان
17- حق برخورداری از حمایت و مشارکت همسردر تربیت فرزند
18- حق برخورداری مادران از امنیت مادی و معنوی خصوصاً در این سالمندی و از کار افتادگی
19- حق مسئولیت زن نسبت به نگهداری و تامین معاش والدین نیازمند در حد استطاعت او
با توجه به بررسی حقوق و مسئولیت زنان در این نوشتار، متوجه مسئولیتهای سنگین زنان در عرصه های مختلف خانوادگی می شویم. زنان در لامرد امروز با ابهت و شخصیت بهتری نسبت به گذشته زندگی می کنند. امروز حقوق مادی و معنوی زنان در زمینه های تشکیل خانواده، معاشرت اجتماعی، روابط، تامین معاش، تکریم شخصیت بیش از گذشته رعایت می شود و به نسبت به شرایط و موقعیت های زمانی، امروز به این مسائل توجه بیشتری می شود. اما لازم است در جهت توجه به حقوق مشروع این قشر در تمام زمینه های زندگی به تغییرات نگرشی لازم در جامعه پرداخته شود.
زن جنوب و توسعه روستاییایجاد تشکیل های محلی و سازمانهای منطقه ای با حضور موثر زنان و با مشارکت اهالی روستا جهت حل و فصل مشکلات آنان نیز از جمله موارد پر اهمیت و تاثیرگذاری است که باید در برنامه ریزیهای منطقه ای لحاظ شود. دسترسی روستائیان به آموزش در سطوح مختلف، امکان برخورداری آنان از فرصتهای شغلی مناسب و همچنین تجهیزات صنعتی، فنی و درمانی، موجب خواهد شد که شهرها از حالت تمرکز و جذب سرمایه های داخلی و خارجی بیرون رفته و امکان توزیع عادلانه منابع و تسهیلات میان شهر و روستا فراهم گردد و دولت به جای تحمل هزینه های سنگین کنترل جمعیت شهرنشین، این هزینه ها را در جهت توسعه روستایی و حمایت از زنان روستایی که آسیب بیشتری در مواجه با عدم امکانات موجود می بینند، به مصرف برساند.
می دانیم که زنان روستایی قشری زحمتکش و فعالند که در تمامی فعالیتهای روزانه اعم از کشاورزی، دامداری، تولید لبنیات، فرش، گلیم، نخ، حصیر، چادر، هیزم، پرورش ماکیان، ظروف و صنایع دستی و... همپای مردان علاوه بر امور خانه داری، همسرداری و بچه داری سهیم می باشند و از این بابت نصیبی منطبق با تلاش و فعالیت خود بدست نمی آورند. حمایت از زنان و آموزش آنان و همچنین مهارت سازی در آنان و توانمند ساختن زنان بعنوان قشر تاثیرگذار و انتقال دهنده فرهنگ و ارزشها، امری است که باید در برنامه ریزیهای تصمیم گیران و سیاستگذاران مورد توجه قرار گیرد.
باید مشکلات روستائیان را از منظر خود آنها دید، برای این منظور حل مشکلات روستائیان و بخصوص زنان روستایی، نیازمند مشارکت آنها در برنامه ریزیهای مربوط به خودشان، ضمانت اجرایی طرح را بالابرده و از به هدر رفتن اعتبارات، منابع و امکانات جلوگیری خواهد نمود.(http://www.aftab)
یکی از مسائلی که در شهرستان لامرد بایستی به عنوان اولویت کاری مسئولان و برنامه ریزان مورد توجه قرار گیرد این است که با توجه به جمعیت بالای زنان روستانشین، زمینه ایجاد شغل های فرش بافی، گلیم بافی، تولید صنایع دستی و... فراهم شود بطوریکه با همکاری شوراهای روستاها این کارگاهها تحت نظارت مسئولان مرتبط و توسط خود زنان اداره شود.
یکی از شاخصهای مهم توسعه در شهرستان لامرد، زنان روستائی می باشند. بر اساس سرشماری سال 1385 جمعیت روستائی در شهرستان لامرد 42452 نفر می باشد که از این تعداد 21384 نفر زن می باشد با توجه به جمعیت بالای زنان روستائی در این شهرستان لازم است جهت این گروه تدابیر و برنامه هایی اتخاذ شود. با توجه به آمارهای موجود مجموعه برنامه هایی جهت به فعالیت واداشتند این قشر در روستاهای مختلف مثل کلاسهای قالی بافی، خیاطی و... به اجرا رسیده است. با توجه به توانمندیهای زنان روستایی در فعالیتهای مختلف متناسب با موقعیتهای مختلف و جهت حمایت از حقوق زنان روستانشین همگام با زنان شهری بایستی برنامه هایی اتخاذ شود.
زن و هزینه های زندگیمدیریت هزینه ها در عرصه ی حیات روزمره، مراقبت ها و مراعات هایی را می طلبد که بخشی از آنها از زبان امیرالمومنین(ع) به این صورت عرضه شده است:(قائمی امیری،1383)
1- پرهیز از اسراف: اسراف چیست؟ امام در عبارتی کوتاه آن را این گونه معنی کرده است: آنچه بیش از حد متوسط و میانه باشد اسراف است. اما خط میانه چیست؟ خطی است که لااقل پنجاه درصد از مردم هر جامعه ای را در بر بگیرد. زندگی پنجاه درصد مردم در عصر پیامبر به یک گونه بود، و در اعصار بعدی به گونه ای دیگر، و در عصر ما به صورتی دیگر. سفارش امام این است که اسراف را رها کنید که مسرف اگر بخششی کند، بخشش او مورد حمد و ستایش نیست و اگر روزی دچار فقر و ناداری شود مردم نسبت به او رحمتی نخواهند داشت.
در خطر اسراف فرمود: اسراف ثروت زیاد را بر باد می دهد؛ زیادی اسراف بنای خانواده را ویران می سازد؛ و سبب بروز فقر و فلاکت است؛ امام در شعری که به او منسوب است می فرماید: در طلب روزی حلال بکوش و از آن نه بسیار بخور و نه بسیار ریخت و پاش کن.
البته در دنباله ی شعر می فرماید: برای خانواده یا مهمانت دست و دلی گشاده داشته باش و هزینه ی بیش تر را اسراف به حساب نیاور. و هم می فرماید: اسراف آدمی را از اصلاح نفس باز می دارد و در وصول به هدف مانع اوست.
2- دوری از تبذیر: سفارش دیگر امام در مدیریت هزینه های زندگی دوری از تبذیر است: برتو باد به ترک تبذیر و اسراف. اهل ریخت و پاش مباش. و همانگونه که ملاحظه می کنید معنی تبذیر ریخت و پاش است. امام تبذیر را عامل مهم فقر و ناداری می داند؛ آدمی را به افلاس و بیچارگی می کشاند؛ آن کس که به ریخت و پاش خود افتخار کند به افلاسی رسد که در آن احساس حقارت نماید؛ و سرانجام می فرماید: خود را به عفاف و آبروداری عادت دهید و از اسراف و تبذیر بپرهیزید.
3- اقتار: اقتار به معنی داشتن زندگی بخور و نمیر است. سخت گرفتن بر خود و خانواده در امر هزینه است، آن هم در عین این که می تواند شرایط زندگی راحت تری را برایشان فراهم نماید. مردی را در نظر آورید که درآمد قابل توجهی در زندگی دارد و می تواند برای همسر و فرزندانش غذایی متعارف و لباس و ابزاری نسبتاً خوب تهیه کند ولی در عوض برای آنان اغلب غذاهای خشن تهیه نماید و یا آنان را نیمه سیر نگه دارد. این شیوه از زندگی در اسلام مورد سرزنش قرار گرفته است و مرد شرعاً حق ندارد چنین شیوه ای را در زندگی روزمره به کار بندد.
امیرالمومنین(ع) فرمود: فقیرترین مردم کسی است که بر خود در امر اقتصادی، در عین غنا و ثروت سخت بگیرد و ثروت خود را برای پس از مرگ و برای دیگران باقی بگذارد.
4- قناعت: قناعت از دید امیرالمومنین(ع) ثروتی است که پایان پذیر نیست؛ و زیبایی زندگی در گرو آن است؛ فرد قانع، ثروتمند است اگر چه گرسنه و برهنه باشد؛ و به همین خاطر انسانی که خواستار ثروت است باید آن را از راه قناعت طلب کند؛
امام هم چنین در وصف و فواید قناعت می فرماید: هیچ گنجی توان بخش تر از قناعت نیست و فرمود نفس قناعت، خود نوعی شاهی و سلطانی است؛ و تمام غنا و ثروت داری در قناعت و رضا خلاصه می شود؛ و آن کس که قانع باشد در واقع سیر است؛ و بالاخره امام معنی و تفسیر حیات طیبه را قناعت می خواند.
5- پرهیز از صرف مال در راه حرام: درآمد اگر از راه مشروع به دست آید، آدمی در آن مالکیت تحصیل می کند. مالک حق تصرف در مال را دارد ولی حق ندارد آن را در راه حرام مصروف دارد چرا که او عبد خداست و مالکیت مطلقه از آن خداوند است و آدمی حق ندارد مال خدا را علیه نظام الهی مصرف کند. او حق ندارد از مال حرام برای خود غذایی تهیه کند که آن بد غذایی است؛ و حق صرف مال در گناه و معصیت را نیز ندارد که در آن صورت او، روزی بر خدا وارد می شود(روز قیامت) و عمل در خور ذکری هم برای او نیست.
از دید امیرالمومنین هیچ نشد که کسی ثروت خود را به پای نااهلان(حتی فرزندان آلوده، همسر گنه کار) خرج و در ناحق هزینه کند، جز آنکه خداوندش از سپاسش محروم کرده و دوستی شان را معطوف دیگران ساخت.
6- پرهیز از مخارج بیهوده: غرض از مخارج بیهوده، خرید چیزهایی است که در دوران عمر اصلاً به کار آدمی نمی آید. تنها مسئله ی رخ کشیدن و نشان دادن مطرح است. افرادی هستند که اهل سواد و مطالعه نیستند و تنها برای دکور خانواده چند جلدی کتاب خریده و در قفسه جای می دهند. و یا اشیاء و ابزار گران قیمت و لوکس را می خرند منتها در ویترین قرار می دهند و... این هزینه ها که اغلب هم روی چشم و هم چشمی است زائد می باشد و حیف است که آدمی ساعتی بیش تر از حد متعارف کار کند تا این هزینه ها را تامین نماید. زندگی را باید آسان و گوارا کرد. گواراترین زندگی حذف مخارج زیادی است.
7- رعایت اقتصاد: اقتصاد به معنی میانه روی و اعتدال است. به زبانی بسیار ساده:
نه چندان بخور کز دهانت برآید نه چندان که از ضعف جانت برآید
عقل حکم می کند که راه اقتصاد در پیش گیری و اسراف نکنی؛
سفارش امام این است:
- بر تو باد به میانه روی در امور آن کس که از میانه روی عدول کند راه جور و تبعیض را پیموده است.
- بر تو باد میانه روی، که آن کمک کارترین چیز برای زندگی زیبا و نیکوست.
- با طی راه اقتصاد و میانه روی اسراف را رها کن و امروز برای فردایت بیندیش. از مال و دارایی به میزان ضرورت خود نگه دار، و مازاد را برای روز نیازت از پیش بفرست.
امام فرمود: بر شما باد به میانه روی در غذا، زیرا که از اسراف به دور است و برای تامین سلامت بدن کمک کار، و یاری بخش بر عبادت است. و هم فرمود: آن کس که راه میانه روی را در پیش گرفت، عیالوار و گرفتار نشد. و سرانجام او می فرماید: هنگامی که خداوند اراده کند که به آدمی خیر و سعادتی برسد راه میانه روی را به او الهام کند و به او حسن تدبیر دهد و او را از سوء تدبیر و اسراف باز دارد.
زن جنوب و عمل به توصیه های امام علی(ع) در مدیریت زندگی
با بررسی توصیه های امیرالمؤمنین امام علی(ع) در زمینه مدیریت زندگی و هزینه های آن توسط اعضاء خانواده1 به این نکته پی می بریم که نقش زنان هم در تامین و هم در هزینه های زندگی، حساس و مهم می باشد. امروزه در شهرستان لامرد با توجه به اینکه بخشی از مردان در کشورهای دیگر به امرار معاش می پردازند زنان نیز با مدیریت کردن هزینه های زندگی به مساعدت و یاری شوهرانشان می پردازند؛ ضمن اینکه خیلی از زنان و دختران نیز خودشان به عنوان منبع تامین درآمد در جامعه از طریق شغل های مختلف فعالیت می کنند. با بررسی وضعیت گذشته خانواده ها در این شهرستان متوجه می شویم که توصیه های امام علی(ع) نظیر قناعت، دوره ای از اسراف، پرهیز از هزینه مال حرام و... در این منطقه بطور نسبی اجرا شده است که امروزه نیز این گروه وظیفه دارند همچنان این راهبردها را در زندگی خود مورد توجه قرار دهند.
دریافت نتیجه گیری :
دریافت
كلام اول 
موضوع: مقالات كنفرانس هاي داخلي
نويسنده: 
تاريخ: 29 دي 1388
بازديدها: 4223
