ضرورت توسعه ی علمی اعضای هیأت علمی دانشگاه ها در زمینه ی برنامه ریزی درسی
دکتر سید احمد هاشمی
دانشگاه آزاد اسلامی، واحد لامرد
Hashemy.ahmad@yahoo.com
چکیده یکی از مهمترین و ضروری ترین نیاز های آموزش پرورش، برنامه ریزی درسی برای نسلهای آینده است. در وضعیت امروزی، برنامه ریزی درسی ضرورت علمی خود را بیشتر نشان داده است. این در حالی است که گذشته، برنامه ریزی درسی در نظام تربیتی جایگاه مهمی نداشته و عوامل مربوطه نیز در نهادهای آموزشی تمایلی جهت تدوین برنامه های درسی به صورت علمی از خود نشان نمی دادند. از آنجا که مهارت تدوین برنامه درسی از جمله مهارتهای اساسی و ضروری برای اعضای هیأت علمی بوده و این مهم، در صورت بالا رفتن اطلاعات اعضای هیأت علمی در زمینه برنامه ریزی درسی تحقق می یابد، این مقاله در پی آن است که اطلاعات اعضای هیأت علمی را در زمینه مولفه های اساسی برنامه ریزی درسی افزایش دهد. این مولفه ها بدین صورت می باشند: نیازسنجی آموزشی ،چگونگی انتخاب اهداف، شیوه های انتخاب محتوا، شیوه های سازماندهی محتوا، شیوه های ارائه محتوا، شیوه تنظیم زمان، چگونگی استفاده ازتکنولوژی آموزشی وانتخاب شیوه های ارزشیابی مناسب.
واژگان کلیدی: توسعه ی علمی، اعضای هیأت علمی، دانشگاه، برنامه ریزی درسی، کیفیت.
مقدمهدر وضعیت امروزی با توجه به چالشهای علمی، پیچیدگی مشاغل و دگرگونی سیستم های ارتباطی دیگر نمی توان با طرز تلقی گذشته و رویکردهای سنتی به فرآیند تربیت نسل جوان اندیشید. نتایج تحقیقات انجام شده بیانگر این مطلب است که دانشجویان هنوز در فرآیند تحصیل، مشغول یادگیری مهارتهای پایه و مقدماتی هستند که این خود باعث شده آنها نه تنها مهارتهای سطح بالا که نیاز عصر اطلاعات است نیاموزند، بلکه در اکثر نظامهای آموزشی از تجربه های ذهنی نیز محروم شوند. آنها در منازل و آموزشگاهها و جامعه به سادگی عوامل باز دارنده تفکر و خلاقیت می آموزند که از پرسش ها و کنجکاوی هایشان چشم بپوشند و به دنبال یافتن پاسخهایی می باشند که دیگران از آنها توقع دارند. آنها به تدریج می آموزند که دانشگاه محل تفکر نیست (میرز به نقل از شعبانی،1382).
در صورتی که هدف های اساسی آموزش عالی به شرح زیر می باشد:
1. ارتقای سطح دانش و معرفت و ابداع دانش نوین
2. انتقال دانش یعنی آموزش علوم و فنون در سطح پیشرفته
3. تربیت نیروی انسانی متخصص برای دنیای کار
4. ارائه خدمات علمی و فنی
5. فراهم آوردن امکانات آموزشی مستمر برای دانش آموختگان دانشگاه
6. تربیت دانشمندان، پژوهشگران و مدیران برای ابداع، توسعه، تلاش، تکنولوژی و هماهنگی فعالیتها به منظور نوسازی جامعه و ایجاد تغییرات و تحولات عمیق در نظام اقتصادی و اجتماعی جامعه (تقی پور ظهیر به نقل از طیبی،1373).
یکی از عوامل موثر در تحقق هدفهای آموزش عالی، دانستن مهارت برنامه ریزی درسی برای اعضای هیأت علمی است. امروزه توجه به مفهوم برنامه ریزی درسی به شکل یک مسئله جهانی درآمده است. با نگاهی اجمالی به رویکردهای برنامه ریزی درسی در جوامع پیشرفته از لحاظ تربیتی، می توان دریافت که سیستمهای برنامه ریزی درسی برای مقاطع تحصیلی، زیربنای پیشرفت در آموزش و پرورش است.
هیلداتابا هفت عنصر را بعنوان عناصر یک برنامه معرفی می کند (شریعتمداری ، 1386):
1-تشخیص نیازها 2- تعیین هدفها 3- انتخاب محتوا
4- سازماندهی محتوا 5- انتخاب تجربیات یادگیری 6- سازماندهی تجربیات یادگیری
7- تعیین آنچه باید ارزشیابی شود، روشها و وسایل ارزشیابی.
تایلر چهار عنصر اساسی را در سؤالات خود در زمینه برنامه ریزی درسی معرفی می کند:
1. تصمیم گیری در خصوص اهداف
2. چگونگی انتخاب تجربیات یادگیری
3. نحوه سازماندهی تجربیات یادگیری
4. نحوه ارزشیابی اثربخشی تجربیات یادگیری(سیلورو الکساندر و لوئیس ترجمه خوی نژاد،1380).
از جمله صلاحیتها و توانایی های فنی و علمی اعضای هیات علمی که بر مشارکت شان در برنامه ریزی درسی تاثیرگذار می باشد، موارد زیر را می توان برشمرد(زین الدینی میمند و همکاران ،1387):
• راهنمایی وهدایت دانشجویان درپروژه های تحقیقاتی پایان دوره ورساله های آنان
• تالیف کتب ومقاله ونیزترجمه مقالات علمی
• ارائه مقالات علمی درسیمینارها وکنفرانس های علمی
• مشارکت دربرگزاری کارگاه های آموزشی
• رشته تحصیلی عضو هیأت علمی، گرایشات تحقیقی عضوهیات علمی
• میزان تحصیلات وتخصص مدرسه ای
با توجه به اهمیت نقش و جایگاه اعضای هیات علمی در فرآیند برنامه ریزی درسیِ آموزش عالی، این مقاله به دنبال آن است که مجموعه اطلاعاتی در مورد محور های اساسی برنامه ریزی درسی در اختیار اعضای هیأت علمی قرار دهد. در این خصوص هدف از محورهای اساسی برنامه ریزی درسی، عناصر مطرح در تدوین برنامه درسی می باشند که عبارتند از: 1- نیازسنجی آموزشی 2- چگونگی انتخاب اهداف 3- شیوه های انتخاب محتوا 4- شیوه های سازماندهی محتوا 5- شیوه های ارائه محتوا 6- شیوه تنظیم زمان 7- چگونگی استفاده ازتکنولوژی آموزشی 8- انتخاب شیوه های ارزشیابی مناسب.