نقش رسانه های جمعی با تاکید بر تلویزیون بر توسعه فرهنگی دانش آموزان متوسطه شهر لامرد
دکتر سید احمد هاشمی
دانشگاه آزاد اسلامی، واحد لامرد
hashemy.ahmad@yahoo.com
سلمان علی نژاد
دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد جهرم
چكيده:هدف از انجام این پژوهش بررسی تاثیر رسانه های جمعی با تاکید بر تلویزیون در رفتار الگویی دانش آموزان متوسطه در شهر لامرد است . اهداف ویژه تحقیق عبارت است از : بررسی تاثیر برنامه های تلویزیونی بر ارزشهای اخلاقی ، بلوغ فکری ، جامعه پذیری و تفهیم مطالب درسی دانش آموزان . بدین منظور از میان کلیه دانش آموزان متوسطه دختر و پسر شهرستان لامرد (2198 = N )تعداد 327 نفر که با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شده اند . ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته سی و یک سئوالی می باشد . یافته های این پژوهش با استفاده از روشهای آماری توصیفی و استنباطی و... مورد تحلیل قرار گرفتند و نتایج نشان می دهد که تماشای تلویزیون بر ارزشهای اخلاقی ، بلوغ فکری ، جامعه پذیری و تفهیم مطالب درسی دانش آموزان متوسطه شهر لامرد تاثیر دارد . این مقاله در پی آن است که به بررسی تاثیرات رسانه های جمعی بویژه تلویزیون بر رفتار الگویی دانش آموزان بپردازد.
واژگان کلیدی: رسانه های جمعی ، رفتار الگویی ، دانش آموزان متوسطه
مقدمه پس از عصر روشنگری جهان شاهد اختراعات و اکتشافات متعددی بوده است که هر یک به نوعی در دگرگونی زندگی انسان ، نقش ویژه ای داشته اند . وسعت این نقش به میزان کاربرد ، عمومیت و تاثیر وسایل اختراع شده در ساخت اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جوامع دارد . تلویزیون از جمله وسایلی است که موجب دگرگونی در روابط انسان ، فرهنگ و طرز تفکر انسانی گردیده است . ( عباس زادگان 1357 ، ص 6)
کالاهای فرهنگی مهمترین راه گسترش و نفوذ فرهنگ ها و ویژگی یک جامعه به جامعه دیگر محسوب می آیند . پیش از این رادیو و تلویزیون و تاحدودی کتاب و نشریات ، ابزارهای انتقال فرهنگ محسوب می شدند ، اما در دهه پایانی قرن بیستم پیشرفت تکنولوژی و ورود ابزار فرهنگی مدرن مانند ویدئو ، ماهواره ، رایانه و امکانات جانبی ( پست الکترونیکی و اینترنت ) دروازه جدی بر روی مسایل انتقال فرهنگ در بین ایرانیان گشود . ( ساروخانی ، 1364، ص 6 )
پس از جنگ جهانی دوم کشورهای غربی تلاشهایی را در زمینه تکمیل و پیشرفت تلویزیون انجام دادند و در این زمینه به موفقیت هایی چشمگیری دست یافتند . امروزه در بسیاری از کشورهای صنعتی تعداد گیرنده های تلویزیونی بیشتر از افراد جامعه است که این مساله نشان دهنده توجه زیاد مردم به این وسیله ارتباطی می باشد . در مقایسه با کشورهای صنعتی ، در کشورهای در حال رشد واپس ماندگی زیادی در زمینه تلویزیون به چشم می خورد . در حالی که در سال 1977 برای 1000 نفر در کشورهای صنعتی 322 تلویزیون وجود داشت این رقم در کشورهای در حال رشد به 24 عدد می رسید . ( ارجمند ،مترجم، 1369 ، ص 141)
در ایران اولین فرستنده تلویزیونی در سال 1338 به وسیله بخش خصوصی راه اندازی شد . در سال 1345 سازمان رادیو و تلویزیون در ایران تاسیس شد و این سازمان در سالهای بعد به سرعت شروع به گسترش کرد به طوری که هر سال نسبت به سا ل قبل افزایش بیشتری پیدا کرد و گسترش آن در سال 1350 بسیار چشمگیر بوده است . ( جمالی ، 1363 ، ص 3 )
تلویزیون مانند سایر وسایل ارتباط جمعی ، دارای نقش ها و وظایفی است ، اما تلویزیون به دلیل امتیاز ویژه تصویرش دارای برتری هایی نیز نسبت به سایر وسایل ارتباط جمعی می باشد . تلویزیون با برخورداری از تصویر می تواند آموزش های رسمی و غیر رسمی را در زمینه علمی ، فنی ، کشاورزی و عمومی به دانش آموزان و دانشجویان ارائه کند . همچنین می تواند آموزش هایی را به توده مردم به ویژه کارگران ، کشاورزان و طبقاتی که موفق به اخذ آموزش از کانال های آموزشی نیستند ارائه کند . ( عباس زادگان ،1357، ص 14 )
تلویزیون به عنوان یکی از مهمترین رسانه های گروهی بیشترین تاثیر را بر رفتار کودکان و نوجوانان که اکثر اوقات فراغت خود را در برابر تلویزیون می گذرانند دارد و تا حدودی کودکان و نوجوانان الگوهای رفتاری و اخلاقی خود را از قهرمانان و بازیکنان برنامه های تلویزیونی می گیرند. این تحقیق در پی آن است که میزان تاثیر تلویزیون بر رفتار الگویی دانش آموزان متوسطه در شهر لامرد را مورد بررسی قرار دهد .
در گذشته نوجوانان ناظر فعالیت بزرگترها بودند و آنچه را خانواده طی یک نسل به آنها آموخته بود الگویی مناسب برای نسل آینده می دانست اما در زندگی کنونی علاوه بر خانواده ، محیط ، همسالان و وسایل ارتباط جمعی سهم مهمی در نگرش آنها دارند که قصد پژوهش بر این است که به بررسی تلویزیون به عنوان یکی از این عوامل رسانه ای بر دانش آموزان متوسطه بپردازیم.
علت تاکید بر روی نسل جوان این است که در اکثر کشورهای در حال رشد ، تعداد این نسل بیشتر و دلبستگی آنان به رسانه های جمعی فزونتر است ( شیخاوندی ،1367، ص 343 )
تلویزیون نقش مهمی در زندگی نوجوانان و دانش آموزان ایفا می کند ، از این رو درک اثر تلویزیون بر روی ابعاد گوناگون شخصیت آنان از جمله جامعه پذیری ، ارزشهای اخلاقی ، بلوغ فکری و تفهیم مطالب درسی و ... اهمیت قابل توجهی دارد . تلویزیون به سبب ویژگیهای خاصی که دارند قادر هستند پیام مورد نظر خود را در محیط وسیع پخش کنند و بدین ترتیب تعداد مخاطبان بیشتری برای این رسانه ها وجود دارد . این رسانه به دلیل قابلیت های دیداری و شنیداری می تواند پاره ای از تجربیات خاص را برای بینندگان به نمایش بگذارد . در این زمینه باز لزوم هم انديشي ميان اساتيد و نخبگان دانشگاه، سياستگزاران رسانه و منتقدان حوزه الگو پذیری دانش آموزان و رسانه به شدت احساس میشود. با توجه به اینکه رسانهها، نقش مهمي در زندگي دانش آموزان ايفا ميكنند. از اين رو، درك اثر رسانهها بر روي ابعاد گوناگون شخصيت آنان، اهميت توجهي دارد.